пране́сці сов., в разн. знач. пронести́; (быстро провезти — ещё) промча́ть; (о поносе — ещё) просла́бить;

п. чамада́н да вакза́ла — пронести́ чемода́н до вокза́ла;

п. мэ́блю праз гало́ўны ўвахо́д — пронести́ ме́бель че́рез гла́вный вход;

па ву́ліцы ~слі плака́ты — по у́лице пронесли́ плака́ты;

хма́ру ~слабезл. ту́чу пронесло́;

ко́ні ~слі нас па ву́ліцы — ло́шади пронесли́ (промча́ли) нас по у́лице;

ад рэ́веню яго́ ~слабезл. от ревеня́ его́ пронесло́ (просла́било);

ура́! ~слабезл. ура́! пронесло́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перехвати́ть сов.

1. в разн. знач. перахапі́ць, перахваці́ць; (перенять) пераня́ць;

перехвати́ть коммуника́ции проти́вника воен. перахапі́ць (перахваці́ць) камуніка́цыі праці́ўніка;

перехвати́ть гонцо́в перахапі́ць (перахваці́ць, пераня́ць) ганцо́ў;

перехвати́ть та́лию по́ясом перахапі́ць та́лію по́ясам;

2. (взять взаймы) разг. перахапі́ць, перахваці́ць; пазы́чыць;

перехвати́ть немно́го де́нег перахапі́ць крыху́ гро́шай;

3. (наскоро съесть) разг. перахапі́ць, перахваці́ць; перакусі́ць;

перехвати́ть чего́-л. съестно́го перахапі́ць чаго́е́будзь з е́жы;

4. (проявить неумеренность) разг. перабра́ць (ме́ру); перахапі́ць, перада́ць;

перехвати́ть че́рез край перабра́ць ме́ру;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тур1 ‘першабытны дзікі бык Bos primigenius, буйвал’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Гарэц., Вруб., Арх. Вяр., Ласт.): natura, jak ŭ toho tura (ваўк., Федар. 4), ст.-бел. туръ ‘тс’ (ГСБМ). Як назва рэальнай жывёлы даўжэй захоўвалася ў раёне, які прымыкае да сучаснай Белавежскай пушчы, параўн. siedzić, jak tur ŭ harè (слонім., ваўк., Федар. 4, 275: hara ‘лес’?); у песні: Не ўгінайся, буковый мосце, / Через тебе ідут туры і елені (брэсц., Д.-Хадак., 346). У Бельскім павеце запісана гульня «У тура», што можа адносіцца да паганскага культу, гл. БНТ, Гульні₂, 39. Укр. тур, рус. тур, польск., н.-, в.-луж. tur, палаб. täur, чэш. tur, славац. tur, славен. túr (захоўваецца ў тапонімах Turjak, Turja glava), балг. тур, макед. тур, ст.-слав. тоуръ ‘дзікі бык’. Прасл. *turъ роднаснае ст.-прус. tauris ‘зубр’, літ. taũras ‘тур, бык’, ст.-грэч. ταυρος ‘бык’, лац. taurus, ірл. tarb ‘тс’, авест. staōra ‘буйная рагатая жывёла’, гоц. stiur ‘бык’, ‘цялё’, што да і.-е. *tə̯uro‑ < і.-е. *teu̯h₂‑ ‘ацякаць, распухаць, павялічвацца’ (Сной₂, 792; Фасмер, 4, 122; Брукнер, 584; Скок, 3, 524; Буга, Rinkt., 2, 634; Борысь, 654; ЕСУМ, 5, 677–678). Існуе магчымасць меркаваць пра настратычныя сувязі з прасеміц. tauru‑ ‘бык’ (Покарны, 1083; Арол, 4, 118; ESJSt, 17, 998). Сюды ж астронім ст.-бел. Туръ, Телець, Юнець, Бычокъ, што адпавядае лац. Taurus ‘тс’ (XVI ст., Бел. лекс., 112), тур ‘маўчун, маўклівы чалавек’ (пін., ЛА, 3); туры́ца ‘дзікая карова’, ‘мажная здаровая кабета’ (Нас.), туры́ця ‘самка тура’ (драг., Сл. ПЗБ), магчыма, мянушка каровы туро́ля (мёрск., Нар. лекс.).

Тур2 ‘адзін круг танца; асобны этап якой-небудзь гульні, конкурсу, спаборніцтва, мерапрыемства’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Вруб.), ‘падарожжа, турыстычная паездка’ (Улас.). Праз рускую мову (тур) з франц. tour ‘круг, абарачэнне, абарот, абход, аб’езд’, ‘чарга’, ‘ганчарны круг’, якое з с.-лац. turnus > лац. tornus ‘такарны варштат’ < ст.-грэч. τόρνος ‘прылада цесляра для вывядзення контураў кола, паўкола’, ‘долата, такарны разец’ < τείρω ‘тру’ (Фасмер, 4, 122; Даза, 716; ЕСУМ, 5, 678). Значэнне ‘падарожжа’ пад уплывам англ. tour ‘паездка, экскурсія’ (Арол, 4, 118), параўн. турнэ, гл.

Тур3 ‘апорны слуп пасярэдзіне святліцы старажытнага дома’ (Ласт.), ‘слуп каля печы ў курных хатах’ (дзісн., Яшк.). Магчыма, да тур1 (гл.) у пераносным значэнні ‘найбольш значны канструкцыйны элемент’, бо апорны слуп называлі «турам» побач з «князем», «князьком», «канём» (Ласт., 143).

Тур4 ‘купальнік горны, Arnica montana L.’ (гродз., Кіс., ТС), тур‑зелье, зелье‑тур ‘тс’ (ТС). Да тур1 (гл.); параўн. польск. дыял. tura альбо trawa turowa, turówka, żubrówka ‘зуброўка, Hierochloë odorata (L.)’, што можна разглядаць як аналаг зу́брава трава́ ‘тс’ (брэсц., Кіс.) — ежа зуброў у Белавежскай пушчы (Коласава, Лексика, 60; адносна іншых раслін гл. ЕСУМ, 5, 680). Аднак не выключана метафарычнае ўжыванне назвы тур1 — тое, што прыносіць здароўе і сілы, параўн. фразеалагізм здаровы як бык.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́хад, -ду в разн. знач. и (о месте, через которое выходят) -да м. вы́ход;

в. на рабо́ту — вы́ход на рабо́ту;

в. кні́гі ў свет — вы́ход кни́ги в свет;

в. з вайны́ — вы́ход из войны́;

в. збо́жжа з гекта́ра — вы́ход зерна́ с гекта́ра;

у кіназа́ле было́ не́калькі ~даў — в киноза́ле бы́ло не́сколько вы́ходов;

в. акцёра — вы́ход актёра;

ве́даць усе́ хады́ і ~ды — знать все ходы́ и вы́ходы;

шука́ць ~ду са стано́вішча — иска́ть вы́ход из положе́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перане́сці сов., в разн. знач. перенести́; (пережить — ещё) испыта́ть; претерпе́ть;

п. дро́вы пад паве́ць — перенести́ дрова́ под наве́с;

п. це́раз руча́й — перенести́ че́рез руче́й;

п. сталі́цу ў но́вы го́рад — перенести́ столи́цу в но́вый го́род;

п. свае́ ду́мкі ў міну́лае — перенести́ свои́ мы́сли в про́шлое;

аднаскладо́вае сло́ва не́льга п. — односло́жное сло́во нельзя́ перенести́;

п. пасяджэ́нне на пяць гадзі́н — перенести́ заседа́ние на пять часо́в;

п. ця́жкую хваро́бу — перенести́ тяжёлую боле́знь;

п. мно́га го́ра — перенести́ (испыта́ть) мно́го го́ря

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прабе́гчы сов., в разн. знач. пробежа́ть;

п. це́раз по́ле — пробежа́ть че́рез по́ле;

параво́з ~г за гадзі́ну 60 кіламе́траў — парово́з пробежа́л за час 60 киломе́тров;

час ху́тка ~г — вре́мя бы́стро пробежа́ло;

п. па́льцамі па кла́вішах — пробежа́ть па́льцами по кла́вишам;

п. вача́мі — (па чым, што) пробежа́ть глаза́ми (взгля́дом) (по чему, что);

о́рная) ко́шка ~гла памі́ж і́мі — (чёрная) ко́шка пробежа́ла ме́жду ни́ми;

маро́з (хо́лад) на ску́ры (па спі́не) ~г — моро́з по ко́же (по спине́) пробежа́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прабіць сов.

1. в разн. знач. проби́ть; (проделать отверстие — ещё) проломи́ть, продыря́вить;

п. сцяну́ — проби́ть (проломи́ть) сте́ну;

п. даро́гу праз лес — проби́ть доро́гу че́рез лес;

гадзі́ннік ~бі́ў пало́ву пе́ршай — часы́ проби́ли полови́ну пе́рвого;

п. мяч — проби́ть мяч;

2. (повредить уколом) наколо́ть, просади́ть;

п. нагу́ — наколо́ть (просади́ть) но́гу;

3. проколо́ть, проткну́ть, пронзи́ть;

п. сабе́ даро́гу — проби́ть себе́ доро́гу (путь);

гарма́тай не ~б’е́ш — пу́шкой не прошибёшь;

ілбо́м сцяну́ не ~б’е́шпосл. лбом сте́ну не прошибёшь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

край I м.

1. (род. кра́ю) край;

к. стала́ — край стола́;

к. ле́су — край ле́са;

к. не́ба — край не́ба;

трэ́цяя ха́та з кра́ю — тре́тий дом от кра́я;

2. (административная единица) край;

дэлега́ты ад Стаўрапо́льскага кра́ю — делега́ты от Ставропо́льского кра́я;

3. (местность) край, страна́ ж.;

пусты́нны к. — пусты́нный край; пусты́нная страна́;

ро́дны к. — родно́й край; родна́я страна́;

яго́ ба́чылі ў на́шых края́х — его́ ви́дели в на́ших края́х;

пярэ́дні к. — пере́дний край;

кра́ем во́ка — кра́ем гла́за;

кра́ем ву́ха — кра́ем у́ха;

непача́ты к. — непоча́тый край;

на к. све́ту — на край све́та;

быць на краі́ гі́белі — быть (находи́ться) на краю́ ги́бели;

канца́-кра́ю няма́ — конца́-кра́ю нет;

з кра́ю ў к. — из кра́я в край;

хапі́ць це́раз к. — хвати́ть че́рез край;

біць (лі́цца) це́раз к. — бить (ли́ться) че́рез край;

мая́ ха́та з кра́ю, я нічо́га не зна́юпогов. моя́ ха́та с кра́ю, я ничего́ не зна́ю

край II предлог с род., разг. во́зле; ря́дом (с кем, чем);

к. даро́гі — во́зле доро́ги (ря́дом с доро́гой)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ме́ра ж., в разн. знач. ме́ра; (для отмеривания — ещё) ме́рка;

м. даўжыні́ — ме́ра длины́;

м. вагі́ — ме́ра ве́са;

прыня́ць ме́ры — приня́ть ме́ры;

ме́ры спагна́ння — ме́ры взыска́ния;

ме́ры сацыя́льнай засцяро́гі — ме́ры социа́льной защи́ты;

кубі́чныя ме́ры — куби́ческие ме́ры;

пачуццё ме́ры — чу́вство ме́ры;

без ме́ры — без ме́ры;

праз ме́ру — сверх (свы́ше) ме́ры; че́рез ме́ру;

у адно́й ме́ры — без измене́ния;

кра́йнія ме́ры — кра́йние ме́ры;

у зна́чнай ме́ры — в значи́тельной ме́ре (сте́пени);

па ме́ры магчы́масці — по ме́ре возмо́жности;

ве́даць ме́ру — знать ме́ру;

не ве́даць ме́ры — не знать ме́ры;

канца́е́ры няма́ — конца́-кра́ю (конца́-кра́я) нет;

перабра́ць ме́ру — хвати́ть че́рез край; хвати́ть ли́шнее;

м. за ме́ру — ме́ра за ме́ру;

ме́раць той жа ме́рай — ме́рить той же ме́рой;

па ме́ры сіл — по ме́ре сил;

па ме́ры таго́ — по ме́ре того́;

у ме́ру — в ме́ру;

у по́ўнай ме́ры — в по́лной ме́ре;

м. і ве́ра — как в апте́ке;

па кра́йняй ме́ры — по кра́йней ме́ре;

па ме́ншай ме́ры — по ме́ньшей ме́ре;

ні ў яко́й ме́ры — ни в како́й ме́ре;

у пэ́ўнай ме́ры — в не́которой сте́пени

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хорошо́

1. нареч. до́бра; (как следует) як ма́е быць;

вся́кое де́ло на́до де́лать хорошо́ уся́кую спра́ву трэ́ба рабі́ць до́бра (як ма́е быць);

он хорошо́ рабо́тает ён до́бра працу́е;

2. безл., в знач. сказ. до́бра;

хорошо́ жить на све́те до́бра жыць на све́це;

хорошо́, что он придёт сего́дня до́бра, што ён пры́йдзе сёння;

3. част. до́бра;

приходи́ ве́чером — Хорошо́, приду́ прыхо́дзь уве́чары — До́бра, прыйду́;

я приду́ че́рез час, хорошо́? я прыйду́ праз гадзі́ну, до́бра?;

хорошо́! я э́того не забу́ду! до́бра! я гэ́тага не забу́ду!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)