біядына́міка
(ад бія- + дынаміка)
раздзел фізіялогіі, які вывучае жыццядзейнасць і функцыі арганізмаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГРА́ФІК,
адлюстраванне залежнасці адной велічыні ад другой (напр., пройдзенага шляху ад часу).
1) Графік функцыі — геам. адлюстраванне функцыянальнай залежнасці з дапамогай лініі на плоскасці. Выгляд графіка залежыць ад характару функцыі і выбранай сістэмы каардынат (дэкартавай, палярнай, лагарыфмічнай або інш.). Некаторыя графіка функцыі маюць назву: акружнасць, гіпербала, дэкартаў ліст, ланцуговая лінія, завіток Аньезі, парабала і г.д. Паказвае характар змен функцыі (гл. Гістаграма, Дыяграма), а таксама дазваляе вылічыць яе значэнне па зададзеным значэнні аргумента (гл. Графічныя вылічэнні, Намаграма, Намаграфія). Існуюць прылады, якія аўтаматычна запісваюць графік, напр. графапабудавальнік вычэрчвае графік функцыі, зададзенай аналітычна або таблічна; барограф — графік атм. ціску як функцыю часу.
2) Графік руху на транспарце — план арганізацыі працэсу перавозак. Складаецца ў графічнай або таблічнай формах. Будуецца звычайна ў каардынатах «шлях — час»: па адной восі адкладваюць час (суткі, гадзіны, мінуты), а па другой — адлегласць паміж пунктамі (станцыі, порты, аэрапорты і інш.). Забяспечвае рытмічную работу рухомага саставу на лініі, узгадняе работу розных відаў транспарту, прадпрыемстваў і кліентаў (напр., флот — порт — чыгунка — станцыя) і г.д. 3) Вытворчы графік — каляндарны план выпуску прадукцыі прадпрыемствам ці яго асобнымі падраздзяленнямі. Гл. таксама Графік цыклічнасці.
т. 5, с. 412
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
рэду́кцыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Пераход ад складанага да больш простага; паслабленне чаго‑н. у якіх‑н. адносінах.
2. Адміранне, спрашчэнне будовы органа ў сувязі са стратай яго функцыі.
3. Узнаўленне элемента з вокіслу.
4. Скарачэнне, памяншэнне якой‑н. велічыні.
5. Паслабленне работы органаў мовы пры вымаўленні вядомага гука мовы.
[Ад лац. reducere — вяртаць; прыводзіць у пэўны стан.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атырэо́з
(ад а- + гр. thyreos = шчыт)
прыроджанае або набытае выпадзенне функцыі шчытападобнай залозы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дэрматало́гія
(ад дэрмата- + -логія)
раздзел медыцыны, які вывучае будову, функцыі і хваробы скуры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГАРАДАВЫ́ ПРЫКА́ЗЧЫК,
выбраны з павятовых служылых людзей правіцель горада (павета) у Расіі ў 16—17 ст. Выконваў функцыі гараднічага. Падпарадкоўваўся намесніку. Наглядаў за справамі служылых дваран, буд-вам і рамонтам гар. крапасных збудаванняў, боепрыпасамі, зборам падаткаў і выкананнем павіннасцей. У ваен. час выконваў функцыі гар. ваен. каменданта. Пасля ўвядзення ў гарадах пасады ваяводы гарадавыя прыказчыкі сталі іх памочнікамі, прызначаліся ваяводамі з мясц. дваран.
т. 5, с. 38
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дублі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., каго-што.
1. Рабіць у другі раз; паўтараць. Дубліраваць паведамленне. // Паралельна з кім‑, чым‑н. выконваць аднолькавую работу, функцыі. Дубліраваць работу іншай установы.
2. Замяняць асноўнага выканаўцу якой‑н. ролі ў спектаклі, кіно. Дубліраваць вядучага артыста.
3. Замяняць моўную частку гукавога фільма перакладам на іншую мову. Дубліраваць кінафільм.
[Ад фр. doubler.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усебако́вы, ‑ая, ‑ае.
Які ахоплівае, разглядае што‑н. з усіх бакоў. Эканамічная камісія Савета Нацыянальнасцей створана з мэтай далейшага паляпшэння народнага планавання і ўсебаковага ўліку запатрабаванняў саюзных рэспублік. «Звязда». Шырокія грамадскія функцыі беларускай мовы садзейнічалі яе ўсебаковаму развіццю, удасканаленню фанетыка-марфалагічнай сістэмы і сінтаксічнага ладу, узбагачэнню слоўнікавага саставу і выпрацоўцы разнастайных стыляў. Суднік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Но́ца ’адгоннае слова на каня’ (Мядзв.), ’= рус. нуте’: Ноца ў поле (Касп.). Ад но (гл.) + ца (узмацняльная часціца, па паходжанню, відаць, форма він. скл. энклітычнага займенніка, параўн. рус. ‑те у той жа функцыі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВАЛАСЦЕ́ЛЬ,
службовая асоба ў Расіі ў 11—16 ст., якая кіравала воласцю ад імя князя і ажыццяўляла адм., фін. і суд. функцыі.
т. 3, с. 474
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)