сагрэ́ць, -грэ́ю, -грэ́еш, -грэ́е; -грэ́ты; зак.
1. што. Зрабіць цёплым, гарачым.
С. малако.
Сонца сагрэла зямлю.
2. каго-што. Перадаць каму-, чаму-н. сваю цеплыню.
С. дзіця на руках.
3. Суцешыць, падпадзёрыць, ажывіць (словам, пачуццём, думкаю, праяўленнем клопату).
С. сваёй дабрынёй (перан.).
|| незак. саграва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. саграва́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ілюстрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак. і незак., што.
1. Даць (даваць) малюнкі, якія суправаджаюць, паясняюць змест твора.
І. кнігу.
2. перан. Пацвердзіць (пацвярджаць) што-н. чым-н. наглядным, канкрэтным (прыкладам, словам, жэстам і пад.).
І. адказ прыкладамі.
|| зак. таксама праілюстрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.
|| наз. ілюстра́цыя, -і, ж. і ілюстрава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Gladius ferit corpus, animos oratio
Меч раніць цела, а слова ‒ душу.
Меч поражает тело, а слово ‒ душу.
бел. Словам можна выратаваць чалавека, словам можна і забіць. Рынуў слаўцом, як пярцом. Куляй пацэліш у аднаго, двух, а трапным словам — у тысячу. Ад слова горш балюча, чым ад рук. Рана загаіцца, а ліхое слова ніколі.
рус. Слово не стрела, а пуще стрелы разит. Слово не обух, а от него люди гибнут. Недоброе слово больней огня жжёт. Рана от копья ‒ на теле, рана от речей ‒ в душе. Слово не чад, а глаза ест. Речь как меч: сечёт и правого и виноватого.
фр. Un coup de lange est pire qu’un coup de lance (Удар языком хуже, чем удар копьём).
англ. The tongue is not steel, yet it cuts (Язык не сталь, а режет).
нем. Wörter schneiden schärfer als Schwerter (Слова режут острее, чем мечи). Eine Zunge wie eine Zange (Язык ‒ как щипцы).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
зло... (а таксама зла...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам: а) зло, напрыклад: злоўжыванне; б) злы, напрыклад: злоязычны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галоў...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню: а) слову «галоўны», напрыклад: галоўурач; б) словам «галоўнае ўпраўленне», напрыклад: галоўкінапракат, галоўліт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
развед...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам а) «разведвальны», напрыклад: разведбатальён, разведгрупа, разведсамалёт; б) «разведка», напрыклад: разведданыя, разведзводка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Cornu bos capitur, voce ligatur homo
Быка ловяць за рогі, а чалавека звязваюць словам.
Быка ловят за рога, а человека связывают словом.
бел. Вала вяжуць матузом, а чалавека словам.
рус. Быка, берут за рога, человека ловят на слове. Зверей укрощают силой, а людей ‒ словом.
фр. On prend les bêtes par les cornes et les hommes par les paroles (Животных берут за рога, а людей ‒ словами).
англ. To take somebody at his word (Поймать человека на слове).
нем. Das Pferd beim Zaum, den Mann beim Wort (Коня ‒ за уздечку, мужчину ‒ на слове).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ве́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак.
1. у што. Быць перакананым, упэўненым у чым-н.
В. у перамогу.
В. у чалавека.
Не в. сваім вушам або сваім вачам (гаварыць, калі гутарка ідзе пра што-н. малаверагоднае).
2. у што і чаму. Прымаць за праўду, лічыць верагодным.
В. у сны і прыметы.
3. каму. Цалкам давяраць.
Веру яго словам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ша́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. чым і без дап. Утвараць шорах, шум трэннем, закранаць што-н. з шумам.
Ш. мянташкай па касе.
Шабля шаркала аб падлогу.
2. са словам «нагой» або без яго. Прыстаўляць адну нагу да другой, стукаючы абцасам аб абцас (пры паклоне, вітанні і пад.).
|| аднакр. ша́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. ша́рканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наганя́й, ‑ю, м.
Разм. Строгая вымова, праборка. Курсант, панурыўшыся, маўчаў, адчуваючы, як гарыць яго твар. Ён чакаў крыку, лаянкі, адным словам, наганяю. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)