сябе́ дат., предл. сабе́, твор. сабо́й (сабо́ю), мест., возвр., в род., вин. п. себя́;

які́ ён сабо́й (сабо́ю)? — како́в он из себя́?;

вало́даць сабо́й (сабо́ю) — владе́ть собо́й;

не по́мніць с. — вне себя́;

сам па сабе́ — сам по себе́;

сам сабе́ — про себя́;

у с. — у себя́;

сам не ў сабе́ — сам не свой;

сам сабе́ я́му капа́е — сам себе́ я́му копа́ет;

е́сці як не ў с. — и куда́ то́лько у него́ дева́ется;

вы́весці з с. — вы́вести из себя́;

браць на с. — брать на себя́;

фа́кты гаво́раць са́мі за с. — фа́кты говоря́т са́ми за себя́;

узя́ць (браць) с. ў ру́кі — взять (брать) себя́ в ру́ки;

быць самі́м сабо́й — быть сами́м собо́й;

сам сабе́ гаспада́р — сам себе́ хозя́ин;

ног пад сабо́й не чуць — ног под собо́й не чу́ять (не слы́шать);

звяза́ць сабе́ ру́кі — связа́ть себе́ ру́ки;

стро́іць з с. — (каго) стро́ить из себя́ (кого);

злама́ць (скруці́ць) сабе́ галаву́ — слома́ть (сверну́ть) себе́ ше́ю;

с. не забыва́ць — себя́ не забыва́ть;

налажы́ць на с. ру́кі — наложи́ть на себя́ ру́ки;

прыйсці́ ў с. — прийти́ в себя́;

вы́зваць (вызыва́ць), прыня́ць (прыніма́ць) аго́нь на с. — вы́звать (вызыва́ть), приня́ть (принима́ть) ого́нь на себя́;

перасягну́ць (само́га) с. — превзойти́ (самого́) себя́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пабі́цца сов.

1. поби́ться, разби́ться;

2. (побить друг друга) подра́ться;

3. (упав, причинить себе ушиб) ушиби́ться;

4. (оказаться помятым — о плодах) поби́ться, помя́ться;

5. (много потрудиться над чем-л.) поби́ться;

6. (нек-рое время) подра́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паклі́каць сов.

1. позва́ть, окли́кнуть;

2. (подозвать к себе) позва́ть, подозва́ть;

3. пригласи́ть, позва́ть;

п. у го́сці — пригласи́ть (позва́ть) в го́сти;

4. призва́ть;

п. на дапамо́гу — призва́ть на по́мощь;

п. да збро́і — призва́ть к ору́жию

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́мать несов., в разн. знач. ду́маць;

и ду́мать не смей на́ват і не ду́май;

и ду́мать не́чего і ду́маць няма́ чаго́;

не до́лго ду́мая не до́ўга ду́маючы;

мно́го о себе́ ду́мать шмат аб сабе́ (пра сябе́) ду́маць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ничего́II нареч. нічо́га; (ладно) дармо́; (сносно) нішто́;

что с тобо́й? — Ничего́! што з табо́ю? — Нічо́га!;

прости́те, я вас побеспоко́ил! — Ничего́! дару́йце, я вас патурбава́ў! — Дармо́ (нічо́га)!;

ко́рмят там ничего́ ко́рмяць там нішто́;

ничего́ себе́ нішто́ сабе́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

присма́тривать несов.

1. (за кем, чем) нагляда́ць; дагляда́ць (каго, што); (следить) сачы́ць, назіра́ць;

присма́тривать за детьми́ нагляда́ць за дзе́цьмі (дагляда́ць дзяце́й, назіра́ць за дзе́цьмі);

2. (высматривать, приискивать) разг. нагле́джваць, нагляда́ць;

присма́тривать себе́ неве́сту нагле́джваць (нагляда́ць) сабе́ няве́сту;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

фарбава́льны

1. (относящийся к крашению) краси́льный;

ф. цэх — краси́льный цех;

2. (предназначенный, служащий для покраски) краси́льный, покра́сочный, окра́сочный;

ф. апара́т — краси́льный (покра́сочный, окра́сочный) аппара́т;

3. (содержащий в себе краску) краси́льный, кра́сящий;

~нае рэ́чыва — кра́сящее (краси́льное) вещество́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Omnes homines ad quaestum suum callent

Усе людзі ўмелыя/ведаюць толк у тым, што тычыцца іх выгады.

Все люди искусны/знают толк в том, что касается их выгоды.

бел. Гаспадаром стане тады, як свая вош укусіць. Усякаму сваё мілей. Кожны млын на сваё кола ваду цягне. Кожная сасна свайму бору песню пяе. Кожныя граблі да сябе грабуць.

рус. Каждый в свою нору тянет. И мышь в свою норку тащит корку. Всяк хлопочет, себе добра хочет. Всякий Демид себе норовит. Роман всё кладёт в свой карман. Всякая сосна своему бору шумит, каждый Никитка хлопочет о своих пожитках. Всяк на себя умён.

фр. Chacun veut avoir son compte (Каждый хочет иметь свой счёт).

англ. Every bird thinks its own nest best (Каждая птица считает своё гнездо лучшим).

нем. Jeder hat das Seine lieb (Каждому дорого своё).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

БАРЭЛЬЕ́Ф

(франц. bas-relief літар. нізкі рэльеф),

від рэльефнай скульптуры, дзе пукатая частка выявы выступае над плоскасцю фону не больш як на палову свайго аб’ёму. Барэльеф (выяўленчы і арнаментальны) — пашыраны від аздаблення архітэктурных збудаванняў і твораў дэкар. мастацтва. Часам барэльефы ўпрыгожваюць пастаменты помнікаў, стэлы, мемар. дошкі, манеты, медалі, гемы.

На Беларусі вядомы з даўніх часоў. У барэльефе выкананы віслыя пячаткі, каменныя і драўляныя абразкі («Канстанцін і Алена», 12 ст.; «Премудрость созда себе храм. Праздники» Ананія, 15—16 ст.); выявы евангелістаў на Віцебскіх царскіх варотах, у Міхайлаўскім касцёле ў в.Міхалішкі Астравецкага р-на Гродзенскай вобл., М.К.Радзівіла Сіроткі ў надмагіллі (17 ст., фарны касцёл у Нясвіжы). Развіццё барэльефу ў 19 — пач. 20 ст. звязана з імёнамі скульптараў В.Смакоўскага, К.Ельскага, К.Барычэўскага, Р.Слізеня, І.Цэйзіка і інш. Барэльефныя выявы часам уключаюць у мемар. помнікі (Курган Славы Савецкай Арміі — вызваліцельніцы Беларусі, 1969, А.Бембель; помнік воінам і партызанам на воз. Нарач у Мядзельскім раёне, 1968, Б.Маркаў, Я.Печкін; стэла з мемар. комплексу Рыленкі, 1973, М.Рыжанкоў; помнік І.Буйніцкаму ў в. Празарокі Глыбоцкага р-на, 1976, І.Міско, і інш.). Барэльефы ствараюць самадзейныя разьбяры па дрэве: І.Лук, А.Пупко, Дз.Сталяроў.

А.К.Лявонава.

т. 2, с. 336

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Commenti fit opus ad deitatis opus

І да Божай дапамогі патрэбны спрыт чалавека.

И к Божьей помощи нужна сноровка человека.

бел. Божа,памажы, а сам не ляжы. Богу багаваць, а нам працаваць. Богу маліся, а сам працуй.

рус. На Бога надейся, а сам не плошай. Бог-то Бог, да и сам не будь плох. Богу молись, а к берегу гребись. Аминем/молитвой квашни не замесишь. Молитву твори, а муку клади.

фр. Aide-toi, le ciel t’aidera (Помоги себе сам, а небо поможет тебе).

англ. Put your trust in God but keep your powder dry (В Бога верь, а порох держи сухим).

нем. Gott gibt wohl die Kuh, aber nicht den Strick dazu (Вероятно, Бог даёт корову, но не верёвку к ней). Hilf dir selber, so hilft dir Gott (Помоги себе сам, так и Бог тебе поможет).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)