трушчо́ба, ‑ы, ж.
1. Бедны, густа населены брудны квартал горада, а таксама брудны, цёмны, разбураны дом, жыллё. Лонданскія трушчобы. Прыгарадныя трушчобы. Трушчобы капіталістычных гарадоў.
2. Цяжкапраходнае месца ў лесе з бураломам. Белай, месячнай ноччу ў трушчобах завянуць свае песні ваўкі... Рудкоўскі.
3. Глухое месца, глуш. — Новаспечаны, і ў вашых трушчобах маю гонар быць першы раз, — сказаў з усмехам Лабановіч. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
arise [əˈraɪz] v. (arose, arisen) fml
1. паўстава́ць; узніма́цца; узніка́ць (таксама перан.);
A storm arose during the night. Ноччу пачалася бура;
A new crisis has arisen. Пачаўся новы крызіс;
А question arose… Паўстала пытанне…
2. : arise from/out of smth. fml паўстава́ць з; мець выто́кі
3. dated устава́ць (з пасцелі);
He arose at dawn. Ён устаў на досвітку.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
нечалаве́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Не ўласцівы чалавеку. Схапіў [Стась] за рукі жанчыну і што было сілы пачаў выцягваць яе з палонкі. Ён спалохаўся яе вачэй, яе твару. Яны былі нейкія нечалавечыя, вырачаныя, налітыя крывёю, а твар перакошаны. Сабаленка. Цішыню ночы парушыў нечалавечы крык мацеры. Галавач.
2. Які перавышае чалавечыя магчымасці; празмерны. Нечалавечыя намаганні. □ Ноччу, перамагаючы нечалавечую стому і сон, Тышкевіч пайшоў да Самароса. Асіпенка.
3. Бесчалавечны. Нечалавечыя катаванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утрапёны, ‑ая, ‑ае.
Нястрымны ў праяўленні якіх‑н. пачуццяў. Успомнілася акушэрка, што ўляцела тады ноччу ў хату, як утрапёная. Як яна ўвіхалася ля Анэты, старалася, бегала. Пташнікаў. // Які выражае ўтрапенне. — Кругом агонь! — адказалі.. [Максіму Астаповічу] сотні ўтрапёных галасоў. Чорны. Усе глядзелі на.. [Галезнікаў] утрапёнымі позіркамі. Сабаленка. // Раз’юшаны; ашалелы. Кідалася [Марфа], як утрапёная, лаялася на чым свет стаіць. Сіняўскі. Аксіння, як утрапёная, дабегшы да рэчкі, кінулася за дачкою. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
флёр, ‑у, м.
1. Тонкая, празрыстая, пераважна шаўковая тканіна.
2. перан. Напаўпразрыстае покрыва, заслона, смуга. Сёння ноччу туман зоры ясныя вымеў, І прачнулася раніца ў флёрах сівых: Нават мёртвыя жэрдкі здаюцца жывымі З-за жамчужных зіхоткіх гірляндаў на іх. Караткевіч. // Кніжн. Тое, што перашкаджае бачыць што‑н.; покрыва. Сталенне Сымона.. адбываецца не на вачах чытача, вынікае неяк нечакана, яно ахутана флёрам рамантычнай умоўнасці. Навуменка.
[Ням. Flor.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак.
1. без дап. Валодаць пачуццём зроку.
Совы добра бачаць ноччу.
2. каго-што. Успрымаць зрокам.
Б. лугі і палі.
3. каго-што. Сустракаць каго-, што-н.
Учора бачыў яго ў клубе.
4. Уяўляць у думках.
Б. на стагоддзі ўперад.
5. каго-што. Звяртаць увагу, заўважаць.
Б. чалавечыя пакуты.
6. што і з дадан. Адчуваць, усведамляць, разумець.
Бачу, што Сяргей праўду кажа.
◊
Бачыць навылёт (навылет), бачыць наскрозь — вельмі добра ведаць каго-н.
Бачыш ты! (разм.) — пры выказванні здзіўлення.
Свету белага (божага) не бачыць (разм.) — быць вельмі занятым.
|| зак. уба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2—6 знач.) і паба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2, 3, 5 і 6 знач.).
|| наз. ба́чанне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
заме́рці сов., в разн. знач. замере́ть; (оцепенеть — ещё) обмере́ть;
з. ад жа́ху — замере́ть (обмере́ть) от у́жаса;
вартавы́ замёр — часово́й за́мер;
но́ччу жыццё ў го́радзе ~рла — но́чью жизнь в го́роде замерла́;
сло́ва ~рла на ву́снах — сло́во за́мерло на уста́х;
гул замёр — звук за́мер
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Nacht
f -, Nächte ноч
in der ~, bei ~ — но́ччу, уначы́
gúte ~! — до́брай но́чы! дабра́нач!
bis tief in die ~ hinéin — да глыбо́кай но́чы
die ~ über — усю́ ноч
ein Únterschied wie Tag und — ~ ≅ гэ́та не́ба і зямля́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
навалачы́ся, ‑лачэцца; пр. навалокся, ‑лаклася, ‑лося; зак.
Разм.
1. Пагард. Прыйсці куды‑н. у вялікай колькасці. Рыгор з пагардай зірнуў на брата, нібы ён адзін быў вінаваты ў тым, што ў старую бацькаву хату навалакліся гэтыя паліцыянты. Сабаленка. Толькі зазелянеў [вінаград], як чорныя дні насталі: нямецка-фашысцкая нечысць навалаклася. Кавалёў.
2. Насунуўшыся, закрыць, засланіць сабою. Разам з ноччу навалакліся чорныя хмары, і пад раніцу ўліў гэтакі дождж, што.. [брызентавая накідка] не ратавала. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ры́цца, рыюся, рыешся, рыецца; незак.
1. Капацца ў чым‑н. рыхлым, сыпкім (пра жывёл). Мыкалі каровы, на прызбах грэбліся куры, каля платоў рыліся парсюкі. Грахоўскі.
2. перан. Разм. Перабіраць, перакладваць, шукаючы што‑н. Неўзабаве ноччу прыйшлі рабіць вобыск: перавярнулі кнігі, рыліся ў рукапісах і забралі іх з сабою. С. Александровіч. У сваім кабінеце застаў Гаварушку. Той, не чакаючы прыходу Шэмета, рыўся ў шуфлядзе стала. Калі ўбачыў, засунуў прыскрынак і ўсхапіўся. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)