няго́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

1. звычайна мн. (няго́ды, няго́д і ‑аў). Няшчасце, ліхая гадзіна; непрыемнасці. Прамінуў час бяды і нягод, Каб ён больш не прыходзіў ніколі! Астрэйка. Як ні кажы: удваіх усё-такі лягчэй жыццёвыя нягоды пераадольваць, чым аднаму. Ігнаценка.

2. Дрэннае надвор’е; непагода. На дварэ нягода крыху супакоілася. Вецер сціх, толькі церушыўся дробны рэдзенькі дождж. Чарнышэвіч. Цёплаю парою, калі не было нягоды, Канстанцін Міхайлавіч сядзеў заўсёды.. [пад вязам]. Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пя́ты ліч. der fünfte;

пя́тая гадзі́на es geht auf fünf (Uhr), vier Uhr vorbéi;

пя́тая ча́стка Fünftel n -s, -; der fünfte Teil;

пя́тая кало́на паліт. die fünfte Kolónne

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

шэ́ры

1. прям., перен. се́рый;

шэ́рыя во́чы — се́рые глаза́;

ш. дзень — се́рый день;

2. перен. (ничем не примечательный) се́рый, бесцве́тный;

~рае апавяда́нне — се́рый (бесцве́тный) расска́з;

◊ ~рая гадзі́на — су́мерки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Úhr

f -, -en

1) гадзі́ннік

die ~ mit Schlágwerk — гадзі́ннік з бо́ем

die ~ geht nach — гадзі́ннік адстае́

die ~ geht vor — гадзі́ннік спяша́ецца

die ~ ist ábgelaufen — гадзі́ннік спыні́ўся

die ~ auf Genáuigkeit überprǘfen — праве́рыць гадзі́ннік

2) гадзі́на (пры вызначэнні часу)

wie viel ~ ist es?, was ist die ~? — ко́лькі ча́су?; като́рая гадзі́на?

Schlag éine ~ nachts — ро́ўна адна́ гадзі́на [у адну́ гадзі́ну] но́чы

Punkt fünf ~ — ро́ўна (у) пяць гадзі́н

3) вымяра́льны прыбо́р з цыфербла́там

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

gadzina

ж.

1. заал. гад; паўзун;

2. перан. гадзіна, гад;

3. абл. зборн. а) скаціна;

свойская птушка

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

смяро́тны, ‑ая, ‑ае.

1. Вынікам якога з’яўляецца смерць, які прыводзіць да смерці. Смяротная доза яду. Смяротная хвароба. // Які служыць прыкметай памірання, звязаны са смерцю. Таптаў [Казімір] люта, злосна, наколькі хапала сілы, а потым, схапіўшыся за сэрца, у смяротнай бледнасці апусціўся на падлогу. Пестрак.

2. Тое, што і смертны (у 2 знач.). — Бедны я чалавек. Хто пазбавіць мяне майго смяротнага цела? — спытаў .. [прэсвітэр] так шчыра, што Каця паверыла яму. Гаўрылкін.

3. Тое, што і смертны (у 3 знач.). Смяротная небяспека. Смяротны прыгавор. □ Не знала яна [любая], што з-пад Любеч Ужо не напішаш ты ёй. Што ты са смяротнаю ранай Ідзеш у бяссмерце, баец. Прыходзька. Паэт [М. Танк] заклікаў народ да смяротнага змагання з ворагам, вудзіў у народзе палымяную нянавісць да фашысцкіх захопнікаў. Клімковіч.

4. перан. Крайні ў сваім праяўленні; вельмі моцны, люты, бязлітасны. Смяротны жах. Смяротны вораг. □ Смяротная стома скавала цела... Мележ. [Базыль:] — Няхай жыве наш дух здаровы, Далоў, смяротная нуда! А. Александровіч.

•••

Смяротная гадзіна гл. гадзіна.

Смяротны грэх — тое, што і смяртэльны грэх (гл. грэх).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэмаго́гія, ‑і, ж.

Падман шырокіх народных мас прываблівымі, але лжывымі абяцаннямі і лозунгамі; беспрынцыпнае палітыканства. Салдаты супакоіліся, а потым некаторыя з іх самі пачалі выступаць, заклікаючы ўсіх не паддавацца правакацыйнай дэмагогіі. «Полымя». Сцверджанні аб роўнасці палітычных правоў усіх шляхціцаў незалежна ад іх маёмаснага становішча .. — проста дэмагогія і прапаганда. «Полымя». // Разм. Пра ўсякую пустую беспрадметную гаворку, прамову і пад. — Віктар, не разводзь дэмагогіі, — просіць Веньямін. — Пара спаць, гадзіна ночы. Тое, што скажаш, прыкладна вядома. Навуменка.

[Грэч. dēmagōgía.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Aurora musis amica (est)

Аўрора ‒ сяброўка музам (г. зн. ранішнія гадзіны спрыяльныя для заняткаў навукамі і мастацтвам).

Аврора ‒ подруга музам (т. е. утренние часы благоприятны для занятий науками и искусством).

бел. Думай звечара, а рабі зрання. Ранак мудрэйшы за вечар. Ранняя адна гадзіна варта трох вечаровых.

рус. Утро вечера мудренее. Утренний час дарит золотом нас. Каждое дело надо с утра начинать. Встанешь пораньше, начнёшь подальше.

фр. La nuit porte conseil (Ночь несёт совет).

англ. An early riser is sure to be in luck (Везёт тому, кто рано встаёт).

нем. Früh auf, gut Lauf (Рано встаёшь, хороший бег).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

bity

bit|y

1. біты;

droga ~a — шаша; шасэ;

2. адбіўны;

kotlet ~y — адбіўная катлета;

~a godzina — бітая гадзіна

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ці́хі, ‑ая, ‑ае.

1. Ледзь чутны; нягучны. Ціхі посвіст, лёгкі шорах, — Цемра ночы ажыла... Крапіва. Ляснуў кароткі ціхі стрэл. Шамякін. // Які характарызуецца наяўнасцю невялікага шуму ці адсутнасцю яго; бясшумны. Ціхі горад. □ Брод перайшоў [Андрэй]. Вось цёмны ціхі млын Паўстаў прад ім. А далей — сад і круча. З. Астапенка.

2. Агорнуты цішынёй; маўклівы. Ціхая ноч. □ У парку ля ціхіх лагчын Запыленай шыбай віднеюцца лужы, Ільдзінка на сонцы блішчыць. Ляпёшкін.

3. Без адзнак вялікага руху, мітусні, беганіны. А там, за ціхаю дарогай, Шуміць бярэзнік малады. Колас. Станцыя, на якой вылазіць Дзмітрый Іванавіч, у познюю асеннюю пару заўсёды ціхая. Навуменка. // Бязветраны; зацішны. Ціхая пагода. □ Нават у самыя ціхія дні, калі і на адкрытых лугах не зварухнецца ні адна травінка, лісце асінніка няспынна дрыжыць і калоціцца. Паслядовіч. / Пра дождж і пад. Мы пад вечар прыселі пад цёплай капай. Ціхі дожджык пра нешта шаптаў нам, як друг. Кірэенка. // Бестурботны; мірны. Ціхае жыццё. □ Росным травам, Што зарой наліты. Пошум іх прысніцца ў ціхім сне. Калачынскі. // Нямоцны, слабы; кволы. Ціхі вецер развяваў непакрытыя валасы Аксінні. Лынькоў. // Слаба выражаны, ледзь прыкметны. — Жывая!.. Пад пальцамі азвалася ціхае-ціхае тахканне пульсу. Брыль.

4. Лагодны, рахманы; паслухмяны, пакорлівы. Усе яго [Івана Аляксеевіча] ведалі, як чалавека ціхага і сумленнага. Якімовіч. — Ціхі ён у нас, пане, — уступілася за сына маці. Пальчэўскі.

5. Які праходзіць спакойна, без буйных праяў. Адным словам, разам з дзяўчынай у лагеры пасялілася ціхая радасць. Ваданосаў.

6. Які не адрозніваецца хуткасцю, павольны, марудны. Ехаць ціхай рыссю. □ Без агнёў і ціхім ходам яны [Крамарэвіч і машыніст] адводзілі цягнік у тыл. Чорны.

•••

Ціхае вар’яцтва — шаленства без прыступаў буянства.

Ціхая гадзіна — тое, што і мёртвая гадзіна (гл. гадзіна).

Ціхай сапай гл. сапа.

Ціхая завадзь гл. завадзь.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)