цана́, -ы́, мн. цэ́ны і (з ліч. 2, 3, 4) цаны́, цэн, ж.
1. Грашовае выражэнне вартасці тавару; плата.
Зніжэнне цэн.
Ц. праезду аўтобусам.
2. звычайна ў форме Тцано́й (-о́ю), чаго. Ужыв. ў знач.: страціўшы што-н., ахвяраваўшы чым-н., перажыўшы што-н.
Перамагчы цаной вялікіх страт.
Любой цаной дасягнуць мэты.
3.перан. Значэнне, роля чаго-н.
Ц. слова.
○
Адпускная цана — цана, па якой прадаецца прадукцыя.
◊
У цане (разм.) — дорага каштуе; высока цэніцца.
Цаны нямакаму-чаму (разм.) — вельмі дарагі, вельмі высокай якасці.
|| прым.цэ́насны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
інфузо́рыі
(н.-лац. infusoria, ад лац. infusus = уліты куды-н., разліты ў чым-н.)
клас найбольш высока арганізаваных прасцейшых (аднаклетачных) жывёл; жывуць у прэсных і салёных водах і вільготнай глебе, многія вядуць паразітычны спосаб жыцця.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ні́шчыцца, ‑чыцца; незак.
1. Знішчацца, гінуць, прападаць. Пад вечар уся цэнтральная частка горада была ахоплена пажарам. Высока ляцелі іскры, гінула чалавечая праца цэлых пакаленняў, нішчыліся нацыянальныя багацці.Гурскі.Дзе вартавы да шкоднікаў ласкавы, Там нішчыцца дабро дзяржавы.Корбан.
2.Зал.да нішчыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
першаэлеме́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Кніжн. Першы асноўны элемент, састаўная частка чаго‑н. Слова — першаэлемент літаратуры. □ Таму кожны цывілізаваны народ гэтак высока цэніць і аберагае як сваю мову, так і сваю песню, бо ў іх змяшчаюцца першаэлементы культуры нацыі, выяўляецца яе самабытнасць.«Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удзірване́лы, ‑ая, ‑ае.
Які ўрос густой травой, пакрыўся дзёрнам. Паміж пустак, балот Беларускай зямлі, На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай, Дрэмле памятка дзён, што ў нябыт уцяклі. — Удзірванелы курган векавечны.Купала.На ўдзірванелай пад дрэвамі зямлі густа і высока расла трава і працавала мятліца.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эшафо́т, ‑а, М ‑фоце, м.
Памост для пакарання смерцю; плаха. Смела, высока ўзняўшы галаву, узыходзіць Кастусь Каліноўскі на эшафот.В. Вольскі./уперан.ужыв.А тут бясстрашна маладосць нясе ў пятлю свае гады, вясну і цвет надзей кладзе на шлісельбургскі эшафот.Вялюгін.
[Фр. échafaud.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Наўспяце́нь (ныўспяцень) ’наадварот’: прыставіць дзверы ныўспяцень (Бяльк.). Магчыма, да рус.вспять ’назад’ (да пята, гл. Фасмер, 3, 363); аднак, зыходзячы з ілюстрацыі і ўдакладнення рэдактараў слоўніка, якія дадалі значэнне ’ўгару, увысь, высока’, можна звязаць з успяць ’падняць угару’ (да пяць, пну, гл.). Прымаючы пад увагу магіл. на́піта, напята ’насцеж’ (гл.) і пятнік ’вушак, да каторага прыладжваюцца дзверы завесамі’, мае права на існаванне і іншая версія: да пята ’ніжняе гняздо, у якое ўстаўлялася драўляная вось дзвярэй’, тады наўспяцень значыла б ’не тым канцом восі (устаўлены дзверы)’ ці пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сцягм., в разн. знач. зна́мя ср.; (в поэтической речи — ещё) стяг;
с. палка́ — зна́мя полка́;
◊ трыма́ць высо́ка сцяг — держа́ть высоко́ зна́мя;
пад сця́гам — (чаго) под зна́менем (чего)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
soar
[sɔr]
v.i.
1) высо́ка лята́ць, луна́ць; ляце́ць уго́ру
2) Figur. узно́сіцца; сяга́ць (пра амбі́цыі)
3) уздыма́цца, вы́сіцца (над навако́льлем)
4) пла́ўна ляце́ць (пра планёры, пту́шку)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
вышэ́й,
1.Выш. ст.дапрысл.высока. Сонца ўзнялося вышэй і грэла неміласэрна.Чарнышэвіч.
2.прысл. У папярэднім тэксце.
3.прыназ.зР. Больш за які‑н. узровень. Тэмпература вышэй нуля.// Уверх ад якога‑н. месца. Рана крывавілася на бядры на вяршок вышэй калена.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)