чака́ніць, -ню, -ніш, -ніць; незак., што.
1. Выбіваць на паверхні металічных вырабаў рэльефны адбітак або ўзор.
Ч. манеты.
2. перан. Выразна, рэзка аддзяляць адно ад другога (крокі, словы, гукі і інш.).
Ч. крок.
Ч. словы.
3. Апрацоўваць (краі заклёпачных швоў металічных вырабаў; спец.).
4. Абразаць ці абломваць верхавінкі сцябла або бакавых парасткаў для ўзмацнення плоданашэння і хутчэйшага паспявання; пасынкаваць (спец.).
|| зак. вы́чаканіць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 1 знач.), адчака́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 1 і 2 знач.), расчака́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 3 знач.) і прачака́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 4 знач.).
|| наз. чака́нка, -і, ДМ -нцы, ж. і чака́ненне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Áusdruck
m -(e)s, -drücke
1) выяўле́нне, адлюстрава́нне, выка́званне
2) выра́знасць
3) вы́раз, мо́ўны зваро́т
zum ~ bríngen* — вы́казаць
zum ~ kómmen* — знайсці́ адлюстрава́нне
mit ~ — выра́зна, з пачуццём
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
вы́казацца сов.
1. в разн. знач. вы́сказаться;
ён ~заўся адны́м з пе́ршых — он вы́сказался одни́м из пе́рвых;
усе́ ~заліся за ўне́сеную прапано́ву — все вы́сказались за внесённое предложе́ние;
2. вы́разиться;
ён ~заўся до́сыць выра́зна — он вы́разился дово́льно я́сно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
радзе́ць, ‑ее; незак.
Станавіцца рэдкім (у 1–3 знач.) або больш рэдкім, менш густым, менш частым. Туман увачавідкі радзеў, у праяснелых разрывах яго ўжо зусім выразна мільгалі лапікі маку, камяні. Быкаў. Густы лес пачаў радзець, на змену вялікім дрэвам пайшоў малады дубняк. Васілеўская. Паступова воплескі радзелі, сёй-той падымаўся і выходзіў з залы. Асіпенка. // Змяншацца колькасна. Дружная сям’я танкістаў радзела з кожным боем. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выра́зней нареч. сравнит. ст.
1. ясне́е, бо́лее я́сно, отчётливее, бо́лее отчётливо, чётче, бо́лее чётко; разбо́рчивее, бо́лее разбо́рчиво;
2. вырази́тельнее, бо́лее вырази́тельно; вня́тнее, бо́лее вня́тно; членоразде́льнее;
3. ясне́е, бо́лее я́сно, отчётливее, бо́лее отчётливо, чётче, бо́лее чётко;
1-3 см. выра́зна
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
scan
[skæn]
v.t. (-nn-)
1) ува́жна глядзе́ць або́ прыгляда́цца да каго́-чаго́
2) зірну́ць; бе́гла прагле́дзець
3) дзялі́ць радкі ве́рша на сто́пы
4) скандава́ць
а) чыта́ць або́ рэцытава́ць верш
б) выра́зна вымаўля́ць сло́вы
5) Comput. сканава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дало́нь, ‑і, ж.
Унутраны бок кісці рукі. Закрыць твар далонямі. □ Ладзім выкаціў бульбіну, узяў яе ў рукі, паперакідваў з далоні на далонь — пакуль астыла, і пачаў лупіць. Ставер. Алена ідзе і раз-пораз выцірае далонню з твару пот. Мележ.
•••
Біць (пляскаць) у далоні гл. біць.
Як на далоні — пра што‑н. выразна і поўнасцю бачнае. Усё, што ляжала каля рэчкі і за ёю, было як на далоні. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Напатоліць ’задаволіць’: Цэлага быка зарезаў… то ўсʼих напатолʼиў на вʼасʼелʼлʼи (Сцяшк. Сл.). Вытворнае ад патоля (гл.), якое ў беларускіх гаворках мае розныя значэнні; тут найбольш падыходзячым з’яўляецца значэнне ’воля’, параўн. задаволіць. Няясна, ці звязана з польск. (мальборк.) napatolić sie ’прыйсці ў госці без запрашэння, нечакана’, якое Непакупны звязвае з назвай прускага бога Patollus, Patols (Potols), што літаральна значыла ’падземны’ (г. зн. чорт), параўн. як з пад зʼямлі чорт прынёс ’пра нечаканага наведвальніка’ (Непакупны, Связи, 138–139; Лаўчутэ, Балтизмы, 81), да апошняга параўн. патоля ’непрыемнасць, скруха’ (гродз., Сцяшк.). Бел. напатоліць, калі яно нейкім чынам і звязана з указанымі словамі, выразна дэманструе уплыў семантыкі славянскага *toliti ’заспакойваць, задавальняць’, параўн. рус. утолить голод і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
я́сно
1. нареч. (ярко) я́сна;
я́сно све́тит со́лнце я́сна све́ціць со́нца;
2. нареч. (отчётливо) выра́зна, я́сна;
я́сно слы́шать, ви́деть выра́зна (я́сна) чуць, ба́чыць;
ко́ротко и я́сно ко́ратка і я́сна (зразуме́ла);
3. безл., в знач. сказ. (понятно) зразуме́ла, я́сна;
я́сно без слов зразуме́ла (я́сна) без слоў;
4. безл., в знач. сказ. (о хорошей, ясной погоде) я́сна;
5. утвердительная част., разг. (в смысле «конечно») вядо́ма, зразуме́ла, безумо́ўна, бясспрэ́чна;
ты напи́шешь мне? — Я́сно, напишу́ ты напі́шаш мне? — Вядо́ма (зразуме́ла, безумо́ўна, бясспрэ́чна), напішу́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
перакрыжава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад перакрыжаваць.
2. у знач. прым. Размешчаны крыж-накрыж. Старая кузня здавалася скалечанай пачварай. На фіялетавым небе выразна відаць былі перакрыжаваныя пахілыя кроквы. Асіпенка.
3. у знач. прым. Які праводзіцца ў двух перасякальных напрамках (пра сяўбу, пасевы, апрацоўку пасеваў). Пасеяць перакрыжаваным спосабам.
4. у знач. прым. Спец. Накіраваны на адну і тую ж цэль з некалькіх бакоў. Перакрыжаваны агонь.
5. Які праводзіцца адначасова некалькімі асобамі (пра допыт, размову і пад.). Перакрыжаваны допыт.
•••
Перакрыжаванае апыленне гл. апыленне.
Перакрыжаваная рыфма гл. рыфма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)