антыпіраге́ны

(ад анты- + гр. руг = агонь + -ген)

рэчывы, якія перашкаджаюць самазагаранню вугалю, руды і служаць для папярэджвання пажараў на рудніках.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

антытаксі́ны

(ад анты- + таксіны)

ахоўныя рэчывы, якія ўтвараюцца ў арганізме пры ўвядзенні ў яго таксінаў бактэрыйнага, расліннага ці жывёльнага паходжання.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АНТЫМУТАГЕ́НЫ

(ад анты... + мутагены),

хімічныя і фізічныя фактары, здольныя паніжаць або прадухіляць дзеянне мутагенаў, у выніку чаго змяншаецца частата мутацый.

Адкрыты ў 1950-я г. Натуральныя антымутагены забяспечваюць захаванне пэўнага ўзроўню спантанных мутацый. Сярод іх важнейшымі з’яўляюцца некаторыя ферментныя сістэмы і метабаліты, якія «выпраўляюць» папсаваныя мутагенам участкі храмасом або перашкаджаюць іх узнікненню. Пры штучным мутагенезе мутацыйны эфект можа быць паніжаны або зняты радыепратэктарамі (сульфгідрыльныя злучэнні, моцныя аднаўляльнікі тыпу Na2S2O3, некаторыя спірты і вуглякіслыя солі) або ўздзеяннем некаторых фіз. фактараў (святло, т-ра, ультрафіялетавыя прамяні) рознай інтэнсіўнасці.

т. 1, с. 398

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АНТЭКЛІ́ЗА

(ад анты... + грэч. klisis нахіл),

вялікае скляпеннепадобнае падняцце паверхні крышт. фундамента ў межах платформаў (пліт); процілегласць сінеклізы.

Мае круглаваты або выцягнуты контур, памеры ў папярочніку да некалькіх соцень кіламетраў. Фарміруецца на працягу некалькіх геатэктанічных этапаў як зона павольнага падняцця зямной кары на фоне апускання сумежных структур. Таму на антэклізе магутнасць платформавага чахла памяншаецца ад перыферыі да цэнтра, месцамі на зямную паверхню выходзяць пароды фундамента. На Рускай пліце Усходне-Еўрапейскай платформы вядомы Беларуская антэкліза (у цэнтр. і паўд.-зах. частках тэр. рэспублікі) і Варонежская антэкліза (зах. крыло — на У Беларусі).

М.Н.Нагорны.

т. 1, с. 406

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

антыклі́макс

(ад анты- + клімакс 2)

стылістычная фігура, размяшчэнне слоў ці выразаў у парадку аслаблення эмацыянальнага і сэнсавага зместу; від градацыі 2.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

антыгрызу́тнасць

(ад анты- + фр. grisouteux = выбухованебяспечны)

уласцівасць засцерагальных выбуховых рэчываў, якая характарызуе іх паніжаную здольнасць запальваць сумесі пры выбуховых работах у шахтах.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

антысемі́т

(ад анты- + гр. Sem, ад ст.-яўр. Śem = Сім, імя аднаго з сыноў біблейскага Ноя)

той, хто варожа ставіцца да яўрэяў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

антыфабі́чны

(ад анты- + гр. phobos = страх)

накіраваны супраць страху, трывогі;

а-ыя сродкі — лякарствы, якія прымяняюцца пры стане страху, трывогі, павышанай узбуджанасці.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

антыкліна́ль

(ад анты- + гр. klino = выгшаю)

складка пластоў горных парод, павернутая пукатасцю ўгару, у ядры якой знаходзяцца больш старажытныя пласты, чым на крылах.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АНТЫВІТАМІ́НЫ

(ад анты... + вітаміны),

рэчывы з ліку антыметабалітаў, якім уласціва біял. дзеянне, процілеглае дзеянню вітамінаў. Хім. будовай звычайна блізкія да вітамінаў або з’яўляюцца іх вытворнымі (напр., антывітамін вітаміну B1 — пірытыямін), таму канкурэнтна лёгка замяшчаюць вітаміны ў біяхім. рэакцыях і парушаюць працэсы абмену рэчываў. Да антывітамінаў належаць таксама інш. рэчывы, што ў жывых клетках звязваюць вітаміны, пераводзяць у неактыўную форму або разбураюць іх (напр., тыяміназа, авідзін, некаторыя лекавыя сродкі — антыбіётыкі, сульфаніламіды). Вынікам насычэння арганізма антывітамінамі можа быць вітамінная недастатковасць, якая развіваецца нават пры дастатковым паступленні вітамінаў з ежай або ўтварэнні іх у арганізме.

т. 1, с. 395

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)