Прысло́н, прысло́нь, пры́слань, прысло́нік, прысло́ны ’месца, якое добра асвятляецца сонцам’; ’схіл гары, звернуты да сонца; сонечны бок’ (полац., Нар. лекс.; в.-дзв., даўг., брасл., маст., Сл. ПЗБ), прысло́ньне ’чырвоны слуп над сонцам на захадзе’ (кобр., Нар. лекс.), пры́сонне ’круг вакол сонца’ (Клім.). Спалучэнні прыназоўніка пры (гл.) і назоўніка *слонь, *сонь, што перадаюць старую форму прасл. *sъlnь ’сонца’, якая была заменена ў славянскіх мовах вытворным з памяншальным суфіксам *sъlnьce — літаральна ’сонейка’. Параўн. форму з поўнагалоссем рус. по́солонь ’па сонцу’, гл. Фасмер, 3, 340.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыхлу́п ’суцэльнае бервяно, якое кладзецца над вокнамі, дзвярамі’ (калінк., ЛА, 4), пры́хлап, пры́хлуп ’пакатасць’ (калінк., Сл. ПЗБ), сюды ж варыянты: пры́хлю́п, пры́хлюн ’пакатая страха’; ’пакаты схіл (страхі, верха ў стозе)’ (ТС; маст., ганц., ЛА, 4), прыхлю́пісты ’пакаты’ (ТС), прыхлю́пая, прыхлу́пістая, прыхлу́піста (страха) ’пакатая страха’ (лун., калінк., ельск., кір., люб., ЛА, 4). Сюды ж таксама прыхлу́пкаваты ’прысадзісты’ (Мат. Гом.), прыклю́п ’паветка са сценамі для дроў, мякіны’ (лун., Нар. сл.). Да гукапераймальнага (імітатыўнага) ‑хлуп‑ (‑хлюп‑), ‑хлоп‑, параўн. палес. прі́хлопні ’пакаты’ (Бел.-укр. ізал.). Гл. ахлуп.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Труні́ць ‘злосна жартаваць, іранізаваць’ (Юрч. СНС, Рэг. сл. Віц.), труне́нне ‘злосныя жарты’, сюды ж тру́ніт (г. зн. тру́нетый) ‘чалавек, над якім даўно жартавалі’, трунёмшы ‘звыклы жартаваць’: ён ня можыць мінуты пражыць ні трунёмшы, труне́ннік ‘той, хто злосна жартуе’ (Юрч. СНЛ). З рус. труни́ть ‘тс’, подтру́нивать ‘тс’, якое Фасмер (4, 109) суадносіць з труд (з пытальнікам). Варбат (РР, 1976, 6, 71–75) выводзіць дзеяслоў з першаснага труни́ть ‘брудзіць, смеціць, церушыць’ (гл. трунне), што ўрэшце ўзыходзіць да *terti, гл. церці (Арол, 4, 108).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заду́мацца сов.
1. (начать думать над чем-л.) заду́маться; (впасть в раздумье — ещё) призаду́маться;
2. (погрузиться в мечты) замечта́ться;
3. (начать колебаться) заду́маться;
хло́пец ~маўся: ісці́ ці не — па́рень заду́мался: идти́ или не идти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
на́дпіс м
1. Áufschrift f -, -en, Überschrift f; Títel m -s, - (над чым-н); Beschríftung f -, -en (пад малюнкам, чарцяжом);
кні́га з на́дпісам ein Buch mit Wídmung;
2. (на камені, манеце і г. д.) Ínschrift f -, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
заду́мацца, заду́мвацца
1. (раздумваць) (vor sich hin) sínnen* vi, náchdenklich wérden, in Gedánken versínken*, sich in Gedánken vertíefen (паглыбіцца ў думкі);
заду́мацца над чым-н über etw. (A) náchdenken* [náchsinnen*];
2. (вагацца) zögern vi, záudern vi, únschlüssig sein
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
зве́рху
1. прысл (на пытанне «aдкyль?») von óben (heráb);
2. прыназ (над чым-н) óberhalb (G), über (D, A);
◊ глядзе́ць на каго-н зве́рху ўні́з j-n von óben heráb ánsehen* [behándeln]; sich j-m gegenüber heráblassend verhálten*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
наве́с м.
1. паве́ць, -ці ж., паве́тка, -кі ж.; (над колодцем и т. п.) стрэ́шка, -кі ж.; наве́с, -са м.;
2. (выступающая часть чего-л.) на́вісь, -сі ж., наве́с, -са м.;
наве́с скалы́ на́вісь (наве́с) скалы́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
зні́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Разм. Падаючая зорка. Недзе далёка ўперадзе прамільгнула знічка, праз некаторы час упала другая. Васілёнак. У небе дзесь далёка Над лесам тым у момант вока Мігнецца стужка агнявая — То знічка згасне залатая. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́раснік, ‑у, м.
Густа парослыя дрэвы, кусты, травы. На абодвух берагах.. [рэчкі], раслі чаромха і крушына, пераплеценыя хмелем і калючай ажынай, а над усім гэтым зараснікам узвышаліся верхавіны старых алешын. Хомчанка. Часам там, у чаротавых зарасніках, чуўся гучны ўсплеск: жыраваў шчупак. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)