Асобнае ўмацаванне ў сістэме крапасных збудаванняў; невялікая крэпасць. Устала сонца над шырокім Бугам. У люстры хваль адбіліся жыты І воблакі, што праплываюць цугам, І крэпасці разбітыя фарты.Танк.
[Фр. fort.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ча́пля, ‑і, ж.
Балотная птушка сямейства галянастых з вялікай дзюбай і доўгай шыяй. На адным канцы балота Была хата Жураўля, На другім канцы балота Чапля шэрая жыла.Танк.Звіслі над хвалямі сосны. Чапля рыбачыць ідзе.Карызна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырванакры́лы, ‑ая, ‑ае.
З чырвонымі крыламі. Над калонамі ўзляцелі галубы — белыя, чырванакрылыя, жаўтахвостыя.Карпаў.// Які мае чырвоную зорку на крылах (пра савецкія самалёты). Чырванакрылы бамбавоз Расплатаю навіс... Гарыць адзін, за ім другі І трэці эшалон.Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штых, ‑а, м.
Тое, што і штык. — Цёмна, нічога не відаць, — сказаў чырвонаармеец, нагнуўшы галаву над цёмным прагалкам. — А ты штыхом памацай, — параіў другі.Крапіва.Вось і бойка. Куля з шаблямі, Штых з гарматай сустракаліся.Грамыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэ́фства, ‑а, н.
1. Выкананне абавязкаў шэфа (у 1 знач.).
2. Грамадская дзейнасць па аказанню пастаяннай таварыскай, культурнай, вытворчай і пад. дапамогі каму‑н. Дзеці вядуць пошук невядомых герояў, бяруць шэфства над сем’ямі загінуўшых воінаў.«ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бу́да ’кібітка, верх павозкі; буда, пакрыццё ад дажджу над возам; будан, панура і да т. п.; крыты вазок’ (Нас., Касп., Шат., Бесар., Бяльк., Янк. II, БРС, Яшкін). Вядомае з XVI ст. (Булыка, Запазыч.) у значэнні лясная смалакурня; будка’. З іншым націскам буда́ ’тс’ (Др.-Падб.), ’будка для сабакі’ (Сцяшк. МГ), ’будка над ямай, дзе ляжыць бульба’ (Сцяшк.), ’будан; дрэнны жылы будынак’ (слаўг., Яшкін). Вытворнае: бу́дка. Рус.бу́да, бу́дка, укр.бу́да, бу́дка. Запазычанне з польск.buda ’тс’, а гэта з с.-в.-ням.būde (buode). Аб польскім слове падрабязна Лер-Сплавінскі, JP, 22, 111 і наст. Гл. таксама Слаўскі, 1, 48; Кохман, Kontakty, 104; Фасмер, 1, 230; Бернекер, 96; Праабражэнскі, 1, 50; Шанскі, 1, Б, 211; Шалудзька, Нім., 23; Рыхардт, Poln., 37; Кюнэ, Poln., 47. Рудніцкі, 234 (услед за Р. Смаль–Стоцкім), думае пра непасрэднае запазычанне з с.-в.-ням. Вельмі няпэўнай з’яўляецца версія (Махэк₂, 61–62) пра паходжанне слав.*buda ад слав. (!) *budovati (< *oborudovati). Да с.-в.-ням.buode і яго герм. сувязей гл. Клюге, 108 (пад Bude).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сві́сла (свісло́) ‘вага ў студні з жураўлём’ (люб., ДАБМ, камент., 809). Ад *сві́саць ‘звісаць’ з суф. ‑л(о), прадуктыўным у гэтай катэгорыі (гл. Сцяцко, Афікс. наз., 49). Відаць, самастойнае ўтварэнне, падобнае да ўкр.сви́слі ‘ніжні канец плаўнай сеткі’, сви́сель ‘тс’, балг.свисло́ ‘звязка вінаградных гронак, прыгатаваных для сушэння’ і пад., якія, паводле Борыся (Czak. stud., 73), не працягваюць прасл.*sъvislь ‘выступаючая частка страхі пад шчытом будынку, застрэшак’, рэканструяванага на падставе харв.чак.svȉsla ‘застрэшак над стайняй або паветкай’; кайк.svisle ‘шчыт хаты з дошак, франтон’, славен.svísli ‘выступаючая частка страхі над франтонам’, ‘жэрдкі на знешняй сцяне дома, на якіх сушаць кукурузу’, ‘гарышча на сена, салому’, ‘клуня’, старое чэш.svisel, svisla ‘шчыт дому, франтон’, в.-луж.swisle ‘тс’, н.-луж.swisl ‘тс’, польск.дыял.świśla ‘адтуліна ў страсе для падавання сена на гарышча’, каш.svisle ў звароце pu̯y svislax lazëc ‘гультайнічаць, бадзяцца па начах’, першапачаткова дзеепрыметнікаў на ‑lъ, параўн. чэш.svislý, рус.сви́слый, а таксама дыял.свес ‘застрэшак’ (даўг., Сл. ПЗБ), што, магчыма, сведчыць пра старую тыпалагічную мадэль падобных утварэнняў ад вісець (гл.), звісаць. Параўн. таксама Сной₂, 716; ЕСУМ, 5, 192.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АДЭНА́Т
(Odaenathus) Септымій (? — 267),
правіцель Пальміры ў 3 ст.н.э. У 260 нанёс паражэнне іранскаму цару Шапуру І. У 262—67 камандаваў пальмірскімі і рым. арміямі і атрымаў шэраг перамог над персамі, меў званне дукса і імператара. Фактычна быў незалежным ад Рыма правіцелем, прысвоіў сабе тытул «цара цароў».
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АБРУ́ЦА
(Abruzzo),
нацыянальны парк у Італіі, у Абруцкіх Апенінах. Засн. ў 1923. Пл. больш за 29 тыс.га. Выш. да 2247 мнад узр. м. Высакагорныя ландшафты, ледавікі, унікальныя геал. аб’екты, альпійская флора і фауна: асаковазлакавыя камяністыя альпійскія лугі, зараснікі рададэндрану; водзяцца воўк, мядзведзь, рысь, серна і інш. млекакормячыя.