га́лавы
(ад лац. galla = чарнільны арэшак)
г-ая кіслата — арганічнае злучэнне, бясколернае крышталічнае рэчыва, якое выкарыстоўваецца для сінтэзу фарбавальнікаў;
г-ыя фарбавальнікі — сінтэтычныя фарбавальнікі, вытворныя галавай кіслаты.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
катэ́ху
(н.-лац. catechu, ад малайск. katju)
экстракт, які атрымліваюць з акацыі катэху, што расце ў Індыі і Шры Ланка; выкарыстоўваецца як дубільнае рэчыва і тэкстыльны фарбавальнік.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мацэра́цыя
(лац. maceratio)
размякчэнне раслінных або жывёльных тканак у выніку растварэння міжклетачнага рэчыва пад уздзеяннем вадкасці, выкарыстоўваецца пры апрацоўцы валакністых раслін (лёну, канапель), пры вырабе анатамічных прэпаратаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
менто́л
(ням. Menthol, ад лац. mentha = мята + oleum = алей)
арганічнае злучэнне ў выглядзе празрыстага крышталічнага рэчыва з моцным мятным пахам; выкарыстоўваецца ў медыцыне, парфумерыі і харчовай прамысловасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нітрагліцэры́на
(ад нітра + гліцэрына)
арганічнае злучэнне аліфатычнага рада, складаны эфір азотнай кіслаты і гліцэрыны, бясколернае рэчыва, якое ўжываецца для вырабу бяздымнага пораху, дынаміту і як лекавы прэпарат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пла́зма
(н.-лац. plasma, ад гр. plasma = утварэнне)
1) вадкая частка крыві;
2) фіз. стан рэчыва, у які яно пераходзіць, пачынаючы з тэмператур у некалькі тысяч градусаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
хіці́н
(лац. chitinum, ад гр. chiton = панцыр, абалонка)
арганічнае рэчыва групы вугляводаў, якое ўваходзіць у склад знешняга покрыва членістаногіх, а таксама абалонак клетак грыбоў, некаторых відаў водарасцяў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
хі́мія, ‑і, ж.
1. Навука пра рэчывы, іх будову, састаў, уласцівасці і ўзаемныя ператварэнні. Тэарэтычная хімія. Падручнік па хіміі.
2. Практычнае прымяненне гэтай навукі, яе законаў у вытворчасці, у прамысловасці. Беларусь ператварылася ў край вялікай хіміі. «Звязда». // Разм. Аб прэпаратах, хімічных сродках, растворах і пад. — Можна было б і цыбулькай [ікону] нацерці ці гэтай самай хіміяй, па якую ты .. бегаў у аптэку. Брыль.
3. Якасны, хімічны састаў чаго‑н. Хімія нафты. Хімія крыві.
•••
Аналітычная хімія — навука аб метадах вызначэння хімічнага саставу рэчыва.
Арганічная хімія — навука пра злучэнні вугляроду з іншымі элементамі.
Бытавая хімія — галіна хімічнай прамысловасці, якая выпускае прадукцыю для задавальнення бытавых патрэб насельніцтва.
Калоідная хімія — раздзел фізічнай хіміі, які вывучае калоіды.
Квантавая хімія — раздзел тэарэтычнай хіміі, у якім хімічныя з’явы вывучаюцца на аснове ўяўленняў квантавай механікі.
Неарганічная хімія — навука пра хімічныя элементы, простыя і складаныя рэчывы, якія не маюць у сваім саставе бялку.
Фізічная хімія — навука, якая тлумачыць хімічныя з’явы і вызначае іх заканамернасці на аснове агульных прынцыпаў фізікі.
Ядзерная хімія — раздзел навукі, які вывучае ўзаемны ўплыў і ператварэнні атамных ядраў і ўласцівасцей рэчыва.
[Ад грэч. chēmeia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пита́тельный
1. пажы́ўны;
пита́тельное вещество́ пажы́ўнае рэ́чыва;
пита́тельное блю́до пажы́ўная стра́ва;
пита́тельная по́чва прям. пажы́ўная гле́ба, перен. жыватво́рная гле́ба;
пита́тельные со́ки пажы́ўныя со́кі;
пита́тельная среда́ прям., перен. пажы́ўнае асяро́ддзе;
2. техн. сілкава́льны;
пита́тельная ста́нция сілкава́льная ста́нцыя;
пита́тельный кла́пан сілкава́льны кла́пан, сілкава́льнік;
пита́тельный насо́с сілкава́льная по́мпа;
3. (относящийся к кормлению) харчава́льны;
пита́тельный пункт харчава́льны пункт, пункт харчава́ння.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
моль 1, ‑і, ж.
1. Вельмі малы матылёк атрада лускакрылых, вусень якога нішчыць шарсцяныя тканіны, збожжа і інш. Чалавек сеў насупраць. Шапкі не зняў. Расшпіліў паліто з добрага драпу, але моцна пабітае моллю — недзе доўга ляжала. Шамякін.
2. перан. Аб чым‑н. вельмі малым.
моль 2, ‑я, м.
Спец.
1. Лес, які сплаўляецца па рацэ ўрассыпную, асобнымі бярвеннямі, не звязанымі ў плыт.
2. у знач. прысл. мо́лем. Урассыпную. Сплаўляць лес молем.
моль 3, ‑я, м.
Спец. Колькасць грамаў хімічнага рэчыва, роўная малекулярнай масе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)