Verbum

ру́шыць, -шу, -шыш, -шыць; зак. і незак.

1. зак. Пачаць рух; накіравацца куды-н.

Трактар рушыў з месца.

Атрад рушыў да лесу.

Калгас за апошнія гады значна рушыў наперад (перан.: атрымаў далейшае развіццё).

2. незак. Тое, што і рухацца (у 1 знач.).

Ужо рушыць вясна.

3. зак. і незак., каго-што. Прымусіць (прымушаць) рухацца каго-, што-н.; адправіць каго-, што-н. куды-н.

Р. каня з месца.

Р. войска ў бой.

4. незак. (звычайна з адмоўем), каго-чаго. Чапаць, закранаць (разм.).

Гэтага чалавека не рушце, ён тут ні пры чым.

прыпы́нак, -нку, мн. -нкі, -нкаў, м.

1. Часовы перапынак у якім-н. дзеянні, часовае спыненне чаго-н.

Зрабіць п. на паляне.

Скакаць без прыпынку.

2. Месца, дзе прыпыняецца аўтобус, трамвай, поезд і пад. для пасадкі і высадкі пасажыраў.

Аўтобусны п.

3. Месца, якое можа служыць прыстанішчам, прытулкам.

Знайсці сабе п.

○

Знакі прыпынку — графічныя знакі (кропка, коска, двукроп’е і г.д.), якія расстаўляюцца ў пісьмовай мове паводле пэўных правіл для сэнсавага і (часткова) інтанацыйнага члянення тэксту.

|| прым. прыпы́начны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).

П. механізм.

П. пункт.

не́куды.

1. прысл. Кудысьці, невядома куды.

Н. ж вядзе гэта сцежка.

2. безас., у знач. вык., з інф. Няма месца (куды б можна было адправіцца, змясціць каго-, што-н.).

Ехаць н.

Далей ісці н.

◊

Далей некуды (разм.) — горш не можа быць.

нерухо́мы, -ая, -ае.

1. Які не рухаецца, застаецца ўвесь час на адным месцы.

Н. блок.

Стаяць нерухома (прысл.).

2. перан. Які не змяняе свайго выразу.

Н. позірк.

3. У граматыцы: які не мяняе свайго месца (пра націск).

|| наз. нерухо́масць, -і, ж.

пад’ёмны, -ая, -ае.

1. гл. падняцца, падняць і пад’ём.

2. Які прызначаны для пад’ёму, перамяшчэння ўверх.

П. кран.

3. Такі, які можна падняць.

Пад’ёмная заслона.

4. Які выдаецца для расходаў пры пераездзе на новае месца работы.

Пад’ёмныя грошы.

Атрымаць пад’ёмныя.

дакасі́цца, -кашу́ся, -ко́сішся, -ко́сіцца; -касі́ся; зак., да чаго (разм.).

1. Косячы, дайсці да якога-н. стану, да якіх-н. вынікаў.

Д. да знямогі.

2. Косячы, дайсці да якога-н. месца, да пэўнай мяжы.

Д. да дарогі.

|| незак. дако́швацца, -ваюся, -ваешся, -ваецца.

дэкара́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Жывапісная або архітэктурная выява месца і абставін сцэнічнага дзеяння.

Д. першага акта.

2. перан. Пра што-н. паказное, штучнае.

◊

Перамена дэкарацый — аб змяненні абставін, становішча спраў, агульнага выгляду чаго-н.

|| прым. дэкарацы́йны, -ая, -ае.

дэмантава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е і дэманці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; зак. і незак., што.

Разабраць (разбіраць), зняць (знімаць) што-н., каб адрамантаваць або перамясціць на новае месца.

Д. электрастанцыю.

|| наз. дэманта́ж, -у́, м. Д. аўтаматычнай лініі.

|| прым. дэманта́жны, -ая, -ае.

заваро́т, -у, М -ро́це, мн. -ы, -аў, м.

Рэзкая змена напрамку руху, паварот (у 1 знач.), а таксама месца, дзе змяняецца напрамак.

З-за завароту ракі выплыла лодка.

○

Заварот кішак — непраходнасць кішэчніка, выкліканая перакручваннем кішэчных петляў.

|| прым. заваро́тны, -ая, -ае.

карму́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

1. Карыта, скрынка і пад., у якія кладуць корм для жывёлы, птушак.

2. перан. Пра месца, дзе можна пажывіцца, набыць што-н. для сябе незаконным спосабам (разм., неадабр.).

|| прым. карму́шачны, -ая, -ае.