БЯСПА́ЛЫ Змітро

(Дзмітрый Аляксандравіч; н. 28.8.1934, в. Вялікі Бор Хойніцкага р-на Гомельскай вобл.),

бел. пісьменнік. Скончыў БДУ (1963). Працаваў у час. «Вожык», час. «Родная прырода», з 1994 у «Беларускай лясной газеце». Першая кніга — анімалістычныя абразкі «Лясныя хітруны» (1969, 2-е выд. 1986). Аўтар кніг апавяданняў, аповесцяў, казак і замалёвак аб прыродзе Беларусі (зб-кі «У лясной каморы», 1972; «Дзіўны птах», 1981; «Казкі Сіняга лесу», 1983; серыя кніг «Звяры Белавежскай пушчы», 1987; «Птушкі Белавежскай пушчы», 1988). Складальнік зб-ка «Беларускія народныя жарты» (1970). Гумарыстычныя творы ў зб-ках «Сякера пад лаваю» (1970), «Ад варот паварот» (1977).

т. 3, с. 417

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРАБЕ́НЬЧЫКІ

(Pectinidae),

сямейства двухстворкавых малюскаў. Некалькі дзесяткаў відаў. Пашыраны амаль ва ўсіх морах і акіянах на пясчаных і глеістых грунтах на розных глыбінях. Найб. вядомыя грабеньчык вялікі (Pecten maximus), грабеньчык ісландскі (Chlamys islandicus), грабеньчык чарнаморскі (Flexopecten ponticus) і інш.

Ракавіна дыям. да 20 см круглаватая, рабрыстая, ярка афарбаваная. У дарослых «нага» рэдукаваная. Добра плаваюць у тоўшчы вады, з сілай выштурхоўваючы ваду з ракавіны. За сезон самка ва ўзросце 5—6 гадоў дае да 30 млн. яец, якія апладняюцца ў вадзе. Дэтрытафагі. Корм марскіх зорак, васьміногаў і інш. Ядомыя. Аб’екты промыслу і аквакультуры.

т. 5, с. 379

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ДАВІТАШВІ́ЛІ Георгій Міхайлавіч

(27.2.1893, Баку — 4.7.1966),

грузінскі акцёр. Нар. арт. Грузіі (1934). Вучыўся ў школе сцэн. мастацтва ў Пецярбургу (1913—15). У 1915 выступаў у т-рах Таганрога, Уладзікаўказа, Баку, Батумі, з 1920 у драм. т-ры ў Тбілісі (цяпер Груз. т-р імя Ш.Руставелі). Яго творчасць вызначалася вял. сцэн. культурай, мяккай, высакароднай манерай выканання, рамантычнай узнёсласцю. Сярод роляў: Міндзія («Ламара» паводле Важы Пшавелы), Гелахсан («Тэтнульд» Ш.Дадыяні), Гарсія Лорка («Алькасар» Г.Мдывані), Гадуноў («Вялікі гасудар» У.Салаўёва), Захар Бардзін («Ворагі» М.Горкага), Гамлет (аднайм. п’еса У.Шэкспіра), Франц Моар («Разбойнікі» Ф.Шылера). Здымаўся ў кіно. Дзярж. прэмія СССР 1946.

т. 5, с. 563

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Ingenio pollet, qui vim natura negavit

Розумам бярэ той, каму прырода адмовіла ў сіле.

Умом берёт тот, кому природа отказала в силе.

бел. Не сілай бярэ, а розумам. Сіла розуму уступае. Конь бярэ сілаю, а чалавек ‒ розумам. Маленькі, ды ўдаленькі, вялікі, ды дурны. Нораў бычачы, а розум цялячы. Даў Бог нораў, а сілай абдзяліў.

рус. Бери в работе умом, а не горбом. И сила уму уступает. Мал, да удал. Невелик узелок, да крепко затянут. Велик верблюд, да воду возят, мал соболь, да на голове носят.

фр. Petit mais brave (Мал, да удал).

англ. Little things are pretty (Маленькие вещи хороши). One good head is better that a hundred strong hands (Одна хорошая голова лучше сотни сильных рук).

нем. Klein, aber fein (Мал, но удал).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

A cane non magno saepe ingens aper tenetur

Маленькі сабачка часта стрымлівае вялізнага дзіка.

Маленькая собачка часто сдерживает большого кабана.

бел. Конік маленькі, ды даражэнькі. Малая прачка часам многа зробіць. Малы жук, ды вялікі гук. Малы залатнік, ды дарагі.

рус. Муравей невелик, а горы копает. Мала блошка, да и царю спуску не даёт. Мал золотник, да дорог. Невеличка мышка, да зубок востёр. Невеличка птичка, да коготок востёр.

фр. Petit mais brave (Мал, да удал). Petit chien belle queue (У маленькой собачки красивый/прекрасный хвост).

англ. Little strokes fell great oaks (Мелкие удары валят огромные дубы).

нем. Klein, aber fein (Маленький, да удаленький). Kleine Fliegen stechen große Leute (Маленькие мухи, но и большого человека кусают). Kurzer Flachs gibt auch langen Faden (Короток лён, а даёт длинные волокна).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

карабе́ль м марск, ав Schiff n -(e)s, -e;

канво́йны карабе́ль Geléitschiff n;

ліне́йны карабе́ль Schláchtschiff n;

вартавы́ карабе́ль Schiff der Küstenwacht;

касмі́чны карабе́ль Ráumschiff n;

вае́нны карабе́ль Kríegsschiff n;

садзі́цца на карабе́ль an Bord géhen*;

◊ спалі́ць свае́ караблі́ álle Brücken hínter sich ábbrechen*;

вялі́кі карабе́ль пла́вае ў глыбо́кіх во́дах ein gróßes Schiff braucht gróßes Fáhrwasser

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Майда́н 1 ’плошча, дзе збіраюцца сходы, адбываюцца кірмашы’, ’вялікі двор або пляц (у маёнтку)’ (ТСБМ, Булг., Сцяшк.; Сл. ПЗБ; палес., Нар. сл., ТС), ’пастаўнік у полі’, ’прыбудоўка да хлява’, ’загарадзь для свіней, цялят перад хлявом’ (бяроз., Шатал., зах.-палес., Нар. сл.; брэсц., ДАБМ, к. 232), ’вялікі ўчастак ворнай зямлі’ (Бір.; нясв., Яшк.; мазыр., З нар. сл.), ’шырокая прастора, вялікае гала’ (стол., Яшк.; іван., усх.-палес., Нар. сл.), ’смалакурня, месца, дзе былі прамысловыя збудаванні лясных або рыбных промыслаў, дзе выганялі дзёгаць, выпальвалі кавальскі вугаль’, ’яма, дзе гналі смалу’, ’яма для дзёгцю’ (Бяльк., Маш.; стол., бых., Рам. 3; слаўг., Яшк., Растарг.; гродз., мін., Яшк.; Сл. ПЗБ). Укр. майда́н ’плошча’, ’лясная паляна’; ’смалакурня’, рус. майда́н ’плошча, месца сходак’, ст.-рус. маидан ’базарная плошча’, польск. majdan ’плошча ў лагеры для кірмашоў і нарад, акружаны палаткамі’, ’базар’, ’смалакурня’. Бел. лексема запазычана хутчэй за ўсё праз укр. мову з крым.-тат. mäidan, тур. meydan, якія паходзяць з араб. majdān (Фасмер, 2, 559; Радлаў, 4, 1990, 2069; Бернекер, 2, 6; Брукнер, 318).

Майда́н 2 ’зарослы хмызняком роў’ (Бяльк.), рус. майда́н ’прасека ў лесе на высокім месцы’ складаюць адзін арэал. Да майда́н 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

здоро́вый

1. здаро́вы; (сильный) ду́жы;

2. (крепкого сложения) здаро́вы; (большой — ещё) вялі́кі;

3. в знач. сказ., прост. здоро́в врать ма́йстар (маста́к) хлусі́ць;

здоро́в (на что) ма́йстар (маста́к) (на што);

будь здоро́в! (при расставании) быва́й здаро́ў;

бу́дьте здоро́вы! а) (при расставании) быва́йце здаро́вы; б) (чокаясь) бу́дзьце (здаро́вы);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

hearty

[ˈhɑ:rti]

adj.

1) сардэ́чны, цёплы й прыя́зны; ве́тлы, гасьці́нны

2) мо́цны, здаро́вы

3) го́ласны, шчы́ры (сьмех)

4) (пра е́жу) вялі́кі, бага́ты, сы́тны

to have a hearty meal — сы́тна пад’е́сьці

5) сы́тны, пажы́ўны (пра е́жу)

6) ураджа́йны (пра зямлю́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ample

[ˈæmpəl]

adj. -pler, -plest

1) вялі́кі, прасто́рны, абшы́рны

an ample closet — вялі́кая ша́фа

2) шчо́дры, неабмежава́ны

to give ample praise — разьліва́цца ў пахва́лах

3) дастатко́вы, по́ўны

an ample supply of food — дастатко́вы запа́с е́жы

ample justice — по́ўная справядлі́васьць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)