fiend

[fi:nd]

n.

1) нячы́сты -ага m., нячы́сьцік -а m.; чорт, чарта́ m., д’ябал -ла m.

2) informal чалаве́к, які́ ўцягну́ўся ў не́шта благо́е

dope fiend — наркама́н або́ нарко́тык -а m., вы́людак -ка m. (лю́ты чалаве́к)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

су́щий

1. (существующий) уст. і́сны;

2. перен., разг. сапра́ўдны, чы́сты, адзі́н;

э́то су́щий пустя́к гэ́та чы́стае (адно́) глу́пства;

су́щая пра́вда чы́стая пра́ўда;

су́щий чёрт разг. сапра́ўдны чорт;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Сму́так ‘пачуццё суму, маркоты, жалю’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Касп., Ласт., Байк. і Некр., ашм., Стан.), ‘цяжкі час, цяжкі стан, цяжкія абставіны’ (Растарг.), ‘нуда, сум, цяжкія думкі’ (Варл.), смуто́к ‘тс’ (ТС), сму́тны ‘сумны, невясёлы’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Нас., Касп., Шат., ТС, Сл. ПЗБ), смуткава́ць ‘сумаваць, маркоціцца’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Нас., Гарэц., Сл. ПЗБ), ст.-бел. смуток ‘сум, маркота’ (Альтбаўэр), смутныи ‘сумны, невясёлы’ (XVII ст., Карскі 2-3, 446). Укр. сму́ток ‘смутак’, сму́тний ‘смутны’, рус. сму́тный ‘няяркі, невыразны’, польск. smutek, smętek, smutny, чэш. smutek, smutný, славац. smótok, smutny, балг. смътен ‘невыразны, няясны’, макед. сматен ‘тс’, ст.-слав. съмѫтьнъ ‘устрывожаны, збянтэжаны’. Прасл. *smǫtъkъ, *sъmǫtьnъ ад *sъmǫtiti (гл. смута). Мяркуецца, што *sъmǫtek раней уяўляўся як бажаство, якое ўвасабляла ‘смутак, маркоту’, параўн. каш. smątk ‘д’ябал’, укр. гуц. смуч ‘чорт’ (Н. Хобзей, Гуцульска міфологія, 2002, 167), і сму́ток ‘чорт’ (КСТ), параўн. a smútki jehó wiedajuć (Федар. 4). Гл. Цыхун, Бел.-польск. ізал., 148; SEK, 4, 324. Борысь (SEK, 4, 325) і Брукнер (329) лічаць міфалагічнае значэнне другасным.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

няха́й, часц. і злуч.

1. часц. Утварае загадны лад дзеяслова са знач. загаду, неабходнасці, заахвочвання.

Н. працуюць.

Н. звіняць з расою косы.

2. часц. У спалучэнні з часціцай «бы» выражае дапушчэнне з адценнем пажадання магчымасці дзеяння, якое не адбылося.

Н. бы самі так папрацавалі.

3. часц. У сказах з дзеясловамі загаднага ладу ўзмацняе пажаданне (разм.).

Н. ты згары!

4. злуч. уступальны. Хоць; нягледзячы на тое, што.

Задача н. цяжкая, але выканальная.

◊

Няхай бог крые (мінуе, ратуе, бароніць) (разм.) — ужыв. як пажаданне пазбаўлення ад чаго-н. непрыемнага.

Няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач (разм.) — праклён са знач. «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

седина́ сівізна́, -ны́ ж.;

◊

седина́ в бо́роду — бес в ребро́ посл. во́лас сіве́е, а галава́ шале́е; сівізна́ ў бараду́, а чорт у галаву́; у старо́й пе́чы па́ляць чэ́рці;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Бес ’чорт’. Гэта слова зафіксавана толькі ў Інстр. II, 115. Нас., Касп., Шат. і іншыя слоўнікі яго не знаюць. Таму можна меркаваць, што на беларускай тэрыторыі яго няма. Таксама не прыводзіць беларускага слова і Трубачоў, Эт. сл., 1, 88–91. Паколькі прасл. běsъ з (і вытворныя) вельмі архаічная лексема, адсутнасць яе ў бел. мове сведчыць аб даволі ранняй яе замене лексемай čьrtъ. Да складанай праблематыкі, звязанай з běsъ, гл. Трубачоў, там жа.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

падаткну́ць сов., разг.

1. в разн. знач. подоткну́ть;

п. падо́л спадні́цы — подоткну́ть подо́л ю́бки;

2. (пад што) поднести́ (к чему);

3. перен. подстрекну́ть;

◊ чорт ~ну́ў — чёрт дёрнул (попу́тал)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

стра́шны в разн. знач. стра́шный;

с. звер — стра́шный зверь;

с. хо́лад — стра́шный хо́лод;

◊ не такі́ с. чорт, як яго́ малю́юць — посл. не так стра́шен чёрт, как его́ малю́ют

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Homo proponit, sed deus disponit

Чалавек мяркуе, а Бог вызначае.

Человек предполагает, а Бог располагает.

бел. Чалавек страляе, а чорт кулю носіць. Не так сталася, як гадалася.

рус. Человек так, Бог иначе. Человек ходит, а Бог водит. Ты своё, а Бог своё.

фр. L’homme propose et Dieu dispose (Человек предполагает, a Бог располагает).

англ. Man proposes, God disposes (Человек предполагает, Бог располагает).

нем. Der Mensch denkt und Gott lenkt (Человек думает, а Бог направляет).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Arcades ambo

Абодва аркадцы/Абодва з Аркадзіі.

Оба аркадцы/Оба из Аркадии.

бел. Абое рабое. Аднаго поля ягады. На адным сонцы сушыліся. Адзін чорт маляваў.

рус. Два сапога пара. Одного поля ягоды.

фр. Les deux font la paire (Два составляют пару). L’un vaut l’autre (Один стоит другого).

англ. Birds of a feather (Птицы одинакового оперенья).

нем. Gleich zu gleich gesellt sich gern (Одинаковое к одинаковому приобщается охотно). Gleiche Brüder, gleiche Kappen (Одинаковые братья, одинаковые шапки).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)