фалія́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Кніга фарматам у палову папяровага аркуша (звычайна старадаўняя). Тоўстыя фаліянты мінулых вякоў, зокутыя ў драўляныя, абцягнутыя скурай лаўкі, як казалі ў даўнія часы па пераплёт. Лужанін. // Наогул тоўстая кніга вялікага памеру. Дзед сядзеў пры стале над тоўстым фаліянтам. Бядуля.
[Ням. Foliant ад лац. folium — аркуш.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ліхале́цце ’ліха, бяда’ (Ян.; Мат. Гом.), ’дрэнь, пагібель’ (Грыг., Нас., Бяльк.), ’дрэнны год’, ’няшчасце’, ’благое надвор’е’ (Касп.), ’неслух’ (б.-каш., Мат. Гом.), ’час вялікай нягоды’ (ТСБМ). Укр. лихолі́ття ’цяжкія часы’, рус. лихоле́тье ’пара пакут, узрушэнняў’, ст.-рус. лихолѣтие ’тс’. Прасл. lixolětьje (Трубачоў, Эт. сл., 15, 92). Да лі́ха і ле́та (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухе́дні мн. л., ’сухамятка; пост’ (Нас.). З польск. suchedni ’трохдзённы квартальны пост’, suche dni ’тс’, ’квартал’, адносна якіх гл. Брукнер, 524. У сваю чаргу, польскі выраз лічыцца запазычаннем са ст.-чэш. suché dni, suchédni ’тс’ у часы хрысціянізацыі Польшчы (Басай-Сяткоўскі, Słownik, 348), сюды ж в.-луж. suche dny ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
песо́чный в разн. знач. пясо́чны;
песо́чные о́сы зоол. пясо́чныя во́сы;
песо́чные ва́нны пясо́чныя ва́нны;
песо́чные часы́ пясо́чны гадзі́ннік;
песо́чное пиро́жное пясо́чнае піро́жнае.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Гіе́на ’гіена’ (БРС). Рус. гие́на, укр. гіє́на. Запазычана ў рус. мове ў XVIII ст. з лац. hyaena або ням. Hyäne (раней у XI ст. было і непасрэднае запазычанне з грэч. мовы — уена). Бел. і ўкр. у новыя часы, відаць, з рус. Параўн. Шанскі, 1, Г, 71–72. Гл. яшчэ Фасмер, 1, 405.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
да́ўні да́вний, давни́шний;
◊ спра́ва ~няя — де́ло про́шлое;
у часы́ ~нія — во вре́мя о́но;
з ~ніх часо́ў, з ~няй пары́ — с да́вних пор
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
пясо́чны в разн. знач. песо́чный;
~ныя ва́нны — песо́чные ва́нны;
~нае піро́жнае — песо́чное пиро́жное;
~ныя во́сы — зоол. песо́чные о́сы;
п. гадзі́ннік — песо́чные часы́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
разла́дзіцца сов.
1. разла́диться;
гадзі́ннік ~дзіўся — часы́ разла́дились;
2. разла́диться, расстро́иться;
заду́ма ~дзілася — за́мысел разла́дился (расстро́ился);
3. расшата́ться;
дысцыплі́на ~дзілася — дисципли́на расшата́лась
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
прыго́н 1, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прыганяць — прыгнаць (у 1 знач.).
2. Абл. Месца, куды прыганяюць жывёлу, дзе трымаюць жывёлу; згон. У зацішным нізенькім прыгоне Ціха і глыбока, як праз сон, Ўздыхаюць змораныя коні, Хрумстаючы сенам і аўсом. Грахоўскі.
прыго́н 2, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прыганяць — прыгнаць (у 2 знач.).
2. Грамадою лад, заснаваны на прыгонным праве; прыгонніцтва. Часы прыгону. □ Ці тое некалі за прыгонам было, ці пазней... Жыла ў прыдзеінскай вёсачцы дзяўчына. Звычайная сялянская дзяўчына. Хадкевіч.
3. Дармавая прымусовая праца сялян на памешчыка ў часы прыгоннага права; паншчына. Адбываць прыгон. □ — Бач, які порсткі! — смяецца пан. — Спярша ты ў мяне прыгон адслужы, тады і вярну [распіску]. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ге́та, нескл., н.
Кварталы ў многіх феадальных і капіталістычных гарадах, якія адводзіліся для прымусовага пасялення пэўнай этнічнай або рэлігійнай групы насельніцтва (захаваліся да цяперашняга часу ў некаторых капіталістычных краінах, дзе існуе нацыянальная няроўнасць). Негрыцянскае гета. // У часы фашысцкага рэжыму ў Еўропе — асобныя гарадскія кварталы, адведзеныя для ізаляцыі яўрэяў.
[Іт. ghetto.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)