ацэта́ты

(ад лац. acetum = воцат)

група арганічных злучэнняў, солі і эфіры воцатнай кіслаты; солі выкарыстоўваюцца як каталізатары, эфіры — як растваральнікі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

крэмнефтары́ды

(ад крэмній + фтарыды)

солі крэмнефторыставадароднай кіслаты.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

цыяні́ды

(ад цыян)

солі цыяніставадароднай (сінільнай) кіслаты.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

кі́пень, ‑пню і ‑пеню, м.

Вада ў час кіпення; вар. Лявон Муравейка асцярожна выцягнуў кацялок з агню, памачыў у кіпені сухар, пасыпаў на яго солі. Шчарбатаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хлары́ты, ‑аў; адз. хларыт, ‑у, М ‑рыце, м.

1. Група слюдападобных мінералаў, якія ўтрымліваюць хлорыстыя злучэнні.

2. Солі хлорыстай кіслаты, выкарыстоўваюцца для адбельвання тканін, цэлюлозы, паперы.

[Ад грэч. chlōros — зялёны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Саля́нка 1 ’саляніца’ (ЛА, 5). Дэрыват ад прым. саля́ны, які да соль (гл.).

Саля́нка 2 ’мера сыпучых рэчываў у 4 чацверыка’ (Касп.). Да соль (гл.), мабыць, першапачаткова мера солі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дасы́паць, -плю, -плеш, -пле; -плем, -плеце, -плюць; -паў, -пала; дасы́п; -паны; зак.

1. што. Скончыць сыпаць, насыпаць да пэўнага ўзроўню, дабавіць да поўнага.

Д. мяшок даверху.

2. чаго. Насыпаць дастаткова чаго-н.

Д. солі ў страву.

|| незак. дасыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. дасы́пка, -і, ДМ -пцы, ж. і дасыпа́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Скры́га ‘крыга’, ‘пласт узаранай зямлі’, скрыга́н ‘скрыль’ (Шатал.; віл., шчуч., Сл. ПЗБ), скры́га, скрыжа́ліна ‘кавалак лёду, мёрзлай зямлі, солі і інш.’ (Варл., Ян.). Гл. крыга. Семантыка пад уплывам скрыль (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

АКРЫЛА́ТЫ,

вытворныя акрылавай кіслаты, складаныя эфіры ці яе солі. Акрылаты (эфіры) — бясколерныя вадкасці (напр., метылакрылат CH2=CH-COOCH3, tкіп 80 °C). Акрылаты (солі) — крышт. рэчывы. Лёгка палімерызуюцца пры дзеянні святла, цяпла, кіслароду і пераксідаў (захоўваюцца з інгібітарамі).

У прам-сці акрылаты метылавага і этылавага спіртоў атрымліваюць з этыленцыянгідрыну і адпаведнага спірту: 2CH2OHCH2CN + 2ROH + H2SO4 → CH2 = CHCOOR + (NH4)2SO4, вышэйшых спіртоў — рэакцыяй пераэтэрыфікацыі, а солі — нейтралізацыяй акрылавай к-ты. Выкарыстоўваюцца ў вытв-сці палімераў, каўчукоў, як дабаўкі ў друкарскіх фарбах, лаках.

т. 1, с. 201

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

карст, ‑у, М ‑сце, м.

Сукупнасць з’яў (правалы, пячоры, варонкападобныя паглыбленні і інш.), якія ўзнікаюць ад растварэння горных народ (вапнякоў, гіпсаў, каменнай солі і пад.) прыроднымі водамі.

[Ад геагр. назвы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)