сперматафо́ры

(ад гр. sperma, -atos = семя + -фор)

капсулы, запоўненыя сперматазоідамі, якія характэрны для некаторых малюскаў, членістаногіх і земнаводных.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АСПЕРМІ́Я

(ад а... + грэч. sperma семя),

адсутнасць у семі сперматазоідаў і клетак сперматагенезу. Пры гэтым у час палавога акта захоўваецца выдзяленне невял. колькасці вадкасці (складаецца з сакрэту прастаты і семявых пузыркоў) і аргазм. Прычыны асперміі — прыроджаная адсутнасць або недаразвіццё семявыносных пратокаў або іх закупорка пры захаванні нармальнай генератыўнай функцыі яечак (абтурацыйная аспермія), а таксама няздольнасць яечак выпрацоўваць сперматазоіды (тэстыкулярная аспермія). Аспермія — адна з прычын мужчынскага бясплоддзя.

т. 2, с. 42

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Алі́ва ’аліўкавае дрэва’ (БРС), ’масла з льнянога семя’ (Мат. Гродз., Сцяшк., Нас., Шат., Касп.), ст.-бел. олива драўлянае масла’ (1605) (Нас. гіст.), олива ’праванскае масла’ (кан. XVI ст.) (Булыка, Запазыч.) < італ. oliva, якое да лац. oliva, oleum. Наглядаецца семантычная кантамінацыя з алей (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Дзягно́ ’ежа з канапель’ (Бяльк., Касп.). Параўн. рус. дыял. пск. дягно́ ’пена пры кіпячэнні тоўчанага канаплянага семя’. Трубачоў (Эт. сл., 5, 25–26) параўноўвае гэтыя словы з рус. дягло́ ’малокі ў рыбы’ і аб’ядноўвае іх пад праформай dęg(ъ)no, dęg(ъ)lo.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сёмісты ‘ў крапінку, рабы’: сёміста курыца (Скарбы), сі́мынисти ‘рабаціністы’ (пруж., Ск. нар. мовы). Магчыма, да се́мя ‘насенне льну’, г. зн. як бы ‘пасыпаная семем’, параўн. укр. дыял. сіме́ня ‘рабая курыца’, семена́стий ‘у крапінку, пярэсты’, што выводзіцца з сі́мʼя ‘насенне’ (ЕСУМ, 5, 254).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дыяспо́ра

(гр. diaspora = рассейванне)

частка расліны, якая натуральна аддзяляецца і служыць для размнажэння (спора, семя, плод, клубень і інш.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ганатрафі́чны

(гр. gone = семя + trophe = харчаванне)

звязаны з чаргаваннем прыёму ежы і яйцакладкі ў многіх крывасосных членістаногіх (камароў, маскітаў, кляшчоў).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

◎ Пашлюхтава́ць 1 ’апрацаваць ніткі адварам ільнянога семя’ (дзятл., Сцяшк. Сл.). З польск. szlichtować ’насычаць аснову тканіны спецыяльным крухмальным клеем’ < ням. schlichten ’тс’, ’згладжваць’.

◎ *Пашлюхтава́ць 2, пошлюхтоваць ’пачысціць кішкі’ (ТС). У выніку кантамінацыі пашлюхтаваць© і слова (магчыма, з ідыш), роднаснага да ням. Schlick ’ціна, гразкі іл’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зе́рне, -я, зярня́ці, мн. зе́рні, -яў і зярня́ты, -ня́т, н.

1. Плод, семя злакаў (а таксама некаторых іншых раслін).

Ячменнае з.

Кава ў зернях.

2. зб. Насенне хлебных злакаў.

Хлеб у зерні.

3. Невялікі прадмет, крупінка чаго-н.

Жамчужнае з.

4. перан. Ядро, зародак чаго-н. (кніжн.).

З. ісціны.

|| памянш. зярня́тка, -а, мн. -і, -так, н. (да 1 і 3 знач.) і зе́рнетка, -а, мн. -і, -так, н. (да 1 і 3 знач.).

|| прым. зе́рневы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.) і зернявы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).

Зерневыя (зернявыя) культуры.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ганарэ́я

(н.-лац. gonorrhoea, ад гр. gonos = семя + rheo = цяку)

заразная венерычная хвароба, якая характарызуецца гнойным запаленнем мочаспускальнага канала; выклікаецца ганакокам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)