по́гань, ‑і, ж.
Разм. пагард. Пра тое, што выклікае агіду; нешта паганае, непрыемнае. Вера злуе на сябе і спехам мяркуе, ці яшчэ не позна выгнаць яе, гэтую кулацкую погань. Зарэцкі. — Кажуць, — дадавалі другія, — што гэта не павадыр яго быў, а паўстанец, які ішоў пана нашага забіць — шкада, што не забіў гэту погань... Чарот. Ведаеш чалавека, здаецца, як не трэба лепш, і раптам ён такім зробіцца, што ніколі не падумаў бы. Усё роўна, як у тых страшных казках, дзе злы чараўнік ператварае чалавека ў жабу ці яшчэ якую погань... Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
світа́ць, ‑ае; незак.
1. безас. Пачынаць развіднівацца (аб прыбліжэнні ўсходу сонца). Як толькі пачало світаць, хлопец і папоўз да.. [разведчыкаў] на наглядальны пункт. Няхай. Позна світала і рана змяркалася. Можа таму і настрой у некаторых [будаўнікоў] быў пахмуры, як гэтыя шэрыя снежаньскія дні. Грахоўскі. [Палажка:] — Не рана. Месяц ужо зайшоў, пачынае світаць. Лобан.
2. Пачынацца, наступаць (пра дзень). [Наталля Пятроўна:] Глядзі, і новы дзень світае, А ты [муж] не можаш разагнаць тугу... Бачыла. І ноч прайшла, світае дзень. Колас. // перан. Праясняцца, станавіцца зразумелым. Світаць у думках пачало: Нашчадкі ўдзячныя ацэняць І шчодра лаўрамі аценяць Яго халоднае чало. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цырымо́ніцца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; незак.
1. (звычайна з адмоўем «не»). Захоўваць правілы прынятага этыкету; быць цырымонным. — Вам пераапрануцца трэба, — сказала жанчына і .. узлавана крыкнула: — Кіньце вы цырымоніцца! Асіпенка. Хлор быў заўсёды смелым у братавай хаце і нічуткі не саромеўся нікога і не цырымоніўся. Гартны.
2. з кім-чым і без дап. Праяўляць празмерную далікатнасць, прыстойнасць у адносінах: да каго‑, чаго‑н. [Антон:] — Прашу, пакуль не: позна, навядзі парадак у брыгадзе. І не цырымонься з гультаямі! Савіцкі. Яшчэ ў школе яна [Ірына] звыкла камандаваць гэтым маўклівым хлопцам. І цяпер таксама не цырымоніцца. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Nil juvat amisso claudere septa grege
Не дапаможа агароджа, калі прапаў статак.
Не поможет ограда, если пропало стадо.
бел. Пасля сваркі кулакамі не машуць. Позна калодзезь капаць, як хата гарыць.
рус. После драки кулаками не машут. Поздно щуке на сковороде вспоминать о воде.
фр. Fermer l’écurie quand les chevaux sont partis (Закрывать конюшню, когда лошади ушли).
англ. It is too late to lock the stable door when the horse has been stolen (Поздно запирать конюшню, когда коня украли).
нем. Begangene Tat leidet keinen Rat (Совершённое дело не терпит совета).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Cena comesa venire
Прыходзіць пасля абеду.
Приходить после обеда.
Хто позна ходзіць, сам сабе шкодзіць. Прыйсці ў свіныя галасы. Прыйсці на шапачны разбор.
Рус. Приходить к шапочному разбору. Едет Емеля ‒ ждать его неделю.
фр. Qui ne vient à l’heure dîne par coeur (Кто вовремя не приходит, остаётся без обеда).
англ. He who sleeps catches no fish (Кто спит, не поймает рыбы). Last come, last served (Последний пришёл, последним обслужили).
нем. Auf den letzten Drücker kommen (Прийти в последний момент). Kommen, wenn alle Messen gesungen sind (Прийти, когда спеты все мессы).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
late
[leɪt]
1.
adj.
1) по́зны, по́зьні, прыпо́зьнены, запо́зьнены
a late dinner — по́зны абе́д
He was late — Ён спазьні́ўся
2) міну́лы, няда́ўны
3) паме́рлы, нябо́жчык
The late Mr. Brown was a good man — Нябо́жчык Браўн быў до́брым чалаве́кам
2.
adv.
1) по́зна
2) няда́ўна, кагадзе́
•
- late in life
- of late
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Калёўка ’спецыяльны рубанак для выстругання дошак і планак з фігурнымі краямі (багетаў, карнізаў і інш.)’ (БРС, ТСБМ; драг., Жыв. сл.; Касп., Клім., Мат. Гом.), ’фігурны профіль дошкі або бруска, які атрымліваецца струганнем’ (ТСБМ, Мат. Гом.). У рус. мове адзначана калёвка ’жалабок, канаўка (у сталярнай справе)’, колёвки ’паглыбленні, выемкі, канаўкі ў налічніках; розныя ўпрыгожанні на іх’. На рус. слова звярнуў увагу яшчэ Матцэнаўэр (LF, 8, 41), які лічыў, што яно запазычана з франц. cale ’клін, падстаўка’, супраць Фасмер (2, 166). Ён лічыць асноўнай формай дзеяслоў калевать ’выдзёўбваць, выразаць (карніз, жалабок)’, для якога ў якасці крыніцы запазычання мяркуецца (aus) kehlen у тым жа значэнні. З пункту погляду рэаліі такая этымалогія можа быць прынята; аднак няясным застаецца шлях запазычання. Лінгвагеаграфія выразу (калі толькі бел. слова не запазычана параўнальна позна з рус. мовы) сведчыць аб магчымым польскім пасрэдніцтве.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шко́дзіць несов. вреди́ть;
во́раг стара́ецца ш. нам — враг стара́ется вреди́ть нам;
курэ́нне ш. здаро́ўю — куре́ние вреди́т здоро́вью;
◊ не ш. — а) не меша́ет, не вре́дно; б) подело́м, по заслу́гам, так и сле́дует;
хто по́зна хо́дзіць, той сам сабе́ ш. — посл. по́зднему го́стю — ко́сти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
лиI (ли, ль) союз ці (ли ставится после слова, к которому относится, а ці — перед словом, к которому относится);
он не по́мнит, ви́дел ли он его́ ён не по́мніць, ці ба́чыў ён яго́;
ра́но ль, по́здно ли, но приду́ ці ра́на, ці по́зна, але прыйду́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
дово́льноI нареч.
1. (при прил. и нареч.) даво́лі, до́сыць;
дово́льно дли́нный даво́лі (до́сыць) до́ўгі;
дово́льно по́здно даво́лі (до́сыць) по́зна;
2. (в смысле «прекратить») го́дзе, до́сыць, хо́піць;
дово́льно спо́рить! го́дзе (до́сыць, хо́піць) спрача́цца!;
3. (в смысле «достаточно», «хватит») хо́піць, до́сыць, даво́лі;
э́того дово́льно гэ́тага хо́піць (до́сыць, даво́лі).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)