*Марда́ч, морда́ч ’пад’язік, Leuciscus idus’ (ТС). Рус. пск. мо́рда ’гусцера, Blicca bjoerkna Art.’, морда́к (Чудское і Анежскае воз.) ’сіг, Coregonus bararetus maraenoides’. Да морда (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ускі́нуць, -ну, -неш, -не; -кінь; -нуты; зак., што.
1. Рэзка ўзняць уверх.
У. сцяг над калонай.
У. галаву.
У. вочы на каго-н. (хутка глянуць).
2. на што. Падняўшы ўверх, кінуць.
У. граблі на воз.
У. рукзак на плячо.
3. на што. Надзець, накінуць на сябе (разм.).
У. хустку на плечы.
|| незак. ускіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і ускі́дваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пажы́ткі, ‑аў; адз. пажытак, ‑тку, м.
Дробны скарб, хатнія рэчы. Нескладаныя дзедавы пажыткі ўжо ляжалі на нарах. Колас. Язэп забіў у хаце вокны, скінуў пажытак на воз і пераехаў у мястэчка. Адамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сы́наў, ‑ава.
Які належыць сыну (у 1 знач.), уласцівы яму. Сынаў абавязак. □ У адным месцы сыпаў воз трапіў у глыбокую выбоіну і перакуліўся. Якімовіч. На сынавым твары нічога не заўважыў .. [Гушка] новага. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уздзе́рці, ‑дзяру, ‑дзярэш, ‑дзярэ; ‑дзяром, ‑дзераце; пр. уздзёр, ‑дзерла; зак., што.
Тое, што і узадраць. Як падумае [Яначка], што ўвесь гэты гной прыйдзецца яму сахаром уздзерці ды па воз перакідаць, страх бярэ. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Wágen
m -s, -
1) паво́зка, воз, калама́жка
2) (аўта)машы́на, аўтамабі́ль
der ~ liegt gut auf der Stráße — у машы́ны пла́ўны ход
den ~ führen — вадзі́ць машы́ну [аўтамабі́ль], кірава́ць машы́най
3) ваго́н
gepólsterter ~ — мя́ккі ваго́н
4) астр:
der Gróße ~ — Вялі́кая Мядзве́дзіца, разм. Вялі́кі Воз
der Kléine ~ — Мала́я Мядзве́дзіца, разм. Малы́ Воз
◊ die Pférde hínter den Wágen spánnen — ≅ пачына́ць не з таго́ канца́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Вызюга́н ’бялізны воз’ (З нар. сл., мсцісл.). Ад воз пры дапамозе пашыранага ў гэтай гаворцы суф. ‑уган/‑юган (Крывіцкі, там жа). Суфікс з’яўляецца канглютынацыяй прадуктыўнага ва ўсх-слав. мове суф. ‑ug(a), ‑ʼug(a), які ўтварае экспрэсіўныя Nomina agentis (SP, 1, 68), і суф. ‑anъ, які таксама служыць для ўтварэння экспрэсіўных слоў (SP, там жа, 130). Суфікс пашырыўся з катэгорыі назваў асоб; параўн. з гэтай жа гаворкі бычуга́н, злыдзюга́н і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дра́бы ’рэбры, косці; касцяк, каркас’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сл. паўн.-зах.), ’воз’ (Касп., Сл. паўн.-зах.). Паводле Фасмера (1, 545), які і рус. дря́бы ’воз для снапоў’, бел. драбі́на, укр. драби́на, польск. drabina, роднаснае з с.-ням. treppe, trappe ’лесвіца’ (так і Бернекер, 1, 219). Іначай Трубачоў (Эт. сл., 5, 100–101), які пад праформамі *drabъ, *draby аб’яднаў вялікую групу слоў і лічыць, што ёсць сувязь з прасл. *dьrati ’драць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́бавіць сов., разг.
1. (заставить выйти) вы́манить; вы́тащить;
ледзь я яго́ з ха́ты ~віў — едва́ я его́ и́з дому вы́манил (вы́тащил);
2. вы́тащить (с трудом);
в. воз з гразі́ — вы́тащить воз из гря́зи;
3. перен. вы́ручить;
в. з бяды́ — вы́ручить из беды́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
падкі́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
1. Узляцець, падскочыць уверх. Воз падкінуўся на выбоіне.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раптоўна пачацца, прыкінуцца (пра хваробу). Потым як агнём загарэўся [Стась] — гарачка такая падкінулася. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)