алігапо́лія

(ад аліга- + гр. poleo = прадаю)

1) панаванне некалькіх кампаній (трэстаў, канцэрнаў) у некаторых галінах прамысловасці;

2) сітуацыя на рынку, пры якой невялікая колькасць прадаўцоў, што кантралюе цэнаўтварэнне, гандлюе з вялікай колькасцю пакупнікоў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

до́за

(фр. dose < с.-лац. dosis, ад гр. dosis = порцыя, прыём)

1) дакладна адмераная колькасць, норма чаго-н. (напр. д. лякарства, д. радыеактыўнага апрамянення);

2) перан. некаторая частка чаго-н. (напр. д. іроніі).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

кампле́кт

(лац. complectus = поўны)

1) поўны набор прадметаў, якія маюць агульнае прызначэнне і складаюць што-н. цэлае (напр. к. падручнікаў, к. музычных інструментаў);

2) пэўная колькасць асоб, устаноўленая па штату (напр. к. вучняў).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ма́ксімум

(лац. maximum = найбольшае)

найбольшая велічыня, найбольшая колькасць, найвышэйшая ступень чаго-н. (напр. м. ападкаў); параўн. мінімум 7;

2) мат. найбольшае значэнне функцыі ў параўнанні з яе значэннямі ва ўсіх дастаткова блізкіх пунктах.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

накі́даць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што і чаго.

1. Кінуць у некалькі прыёмаў нейкую колькасць чаго-н.

Н. кучу камення.

2. Кідаючы, скласці ў якой-н. колькасці, напоўніць.

Н. кошык яблыкаў.

Н. пяць стагоў сена.

3. Скласці ў агульных рысах; хутка намеціць, напісаць, намаляваць што-н.

Н. план выступлення.

|| незак. накіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.) і накі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. на́кід, -у, М -дзе, м. (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

насячы́ і насе́кчы, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; насе́к, -кла; насячы́; -се́чаны; зак.

1. што. Пакрыць паверхню чаго-н. насечкамі, надрэзамі (спец.).

Н. напільнік.

2. чаго. Ссячы нейкую колькасць чаго-н.

Н. яловых лапак.

3. чаго. Дробна скрышыць.

Н. буракоў.

4. каго-што. Нахвастаць, насцябаць (разм.).

Н. крапівою ногі.

|| незак. насяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. насяка́нне, -я, н. (да 1—3 знач.) і насе́чка, -і, ДМ -чцы, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

панараза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. чаго. Нарэзаць многа чаго-н.

П. дубцоў.

2. што і чаго. Падзяліць шляхам межавання ўсё, многае або выдзеліць у час межавання вялікую колькасць чаго-н.

П. агароды.

3. што і чаго. Нарабіць нарэзаў, разьбы на ўсім, многім ці зрабіць разьбой многа чаго-н.

П. балты.

П. узораў.

4. што. Назубіць усё, многае.

П. пілы.

5. што. Намуляць што-н. у многіх месцах або ўсё, многае.

П. ногі ботамі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́рабіць, -блю, -біш, -біць; -блены; зак., што.

1. Зрабіць, выпрацаваць з чаго-н.; выпусціць.

Завод вырабіў многа станкоў.

2. Апрацаваць дубленнем.

В. авечую шкуру.

3. Выканаць пэўную колькасць работы; выпрацаваць.

В. норму.

4. Добра падрыхтаваць для пасеву, пасадкі (глебу).

В. поле.

5. Дасканала зрабіць; змайстраваць.

В. ліштвы.

6. Запэцкаць, сапсаваць што-н. неахайным абыходжаннем (разм.).

В. паліто ў смалу.

|| незак. вырабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. вы́раб, -у, м. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

а́рмія, -і, мн. -міі, -мій, ж.

1. Сукупнасць узброеных сіл дзяржавы.

Служыць у арміі.

Дзеючая а. (войска, якое ў час вайны знаходзіцца на фронце).

2. Сухапутныя ўзброеныя сілы ў адрозненне ад марскіх і паветраных сіл.

3. Аператыўнае вайсковае аб’яднанне з некалькіх карпусоў, дывізій аднаго або некалькіх родаў войск.

Танкавая а.

4. перан., каго. Наогул — вялікая колькасць нечым аб’яднаных людзей.

А. настаўнікаў.

А. змагароў за мір.

|| прым. арме́йскі, -ая, -ае (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

працэ́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

1. Сотая доля ліку, які прымаецца за цэлае (абазначаецца знакам %).

2. Колькасць, якая вымяраецца ў сотых долях чаго-н., прынятага за адзінку.

Выканаць план на 105 працэнтаў.

3. Даход, які атрымліваецца на кожныя 100 грашовых адзінак, што знаходзяцца ў банку, ашчадкасе.

Выплачваюцца працэнты.

4. Узнагарода, якая вылічваецца ў залежнасці ад даходу.

Працаваць на працэнтах.

◊

На (усе) сто працэнтаў (разм., адабр.) — поўнасцю.

|| прым. працэ́нтны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)