да друго́га канца́ го́раду, праз уве́сь го́рад (напр. аўто́бус)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
daylong
[ˈdeɪlɔŋ]1.
adv.
уве́сь дзень
2.
adj.
які́ трыва́е ўвесь дзень
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Навыру́нку ’навідавоку’ (?): Тут, у нас, любы чалавек навырунку, відзен увесь (Масарэнка). Няясна; магчыма, звязана з навыр (Бяльк.), якое можа мець значэнне ’на двор’; тады першаснае значэнне ’як на двары’ (відаць). Гл. на́вар.
1.каго-што. Узяць у палон; скарыць, пазбавіць незалежнасці.
З. народ.
З. сэрца дзяўчыны (перан.).
2.што. Заняць, запоўніць сабой якую-н. прастору.
Натоўп запаланіў увесь двор.
Трывога запаланіла ўсё нутро (перан.).
|| незак.запаланя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
павыма́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм. Вымазаць усё, многае. Павымазваць увесь вазелін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працерушы́ць, ‑цярушыць; зак.
Церушыць некаторы час (пра дождж, снег). Снег працерушыў увесь дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сусве́т ’увесь свет’, ’зямны шар, Зямля з усім, што існуе на ёй’, ’асобная частка сусвету’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), сусьве́т ’усясвет, космас’ (Ласт., Яруш.; Беларусіка, 14, 225), сусве́тный ’усясветны; з усяго свету першы’: сусветны злодзей (Нас.), сусве́тны (сусьве́тны) ’усясветны’, ’што паходзіць з белага свету’ (Гарэц., Яруш., Ласт., Варл.), ’касмічны’ (Беларусіка, 19, 226), сусве́цце ’людзі, наезджыя адусюль’ (Барад.). Рус.сусве́тный ’агульны, усясветны’. Відаць, з першаснага усясвет (гл.), што з’яўляецца калькай ням.Weltall ’сусвет’ < Welt ’свет’ і all‑ ’увесь’, з заменай уся‑ на су- са значэннем сукупнасці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
таталітары́зм
(фр. totalitarisme, ад лац. totus = увесь, цэлы)
таталітарны палітычны, дзяржаўны рэжым.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Му́ткі ’капшук’ (ашм., Сл. ПЗБ). Да муды́, му́дзікі (гл.).
Муткі ’дрыжнік сярэдні, Briza media L.’ (маг., Кіс.). Няясна. Да муці́ць (гл.) ’не даваць спакою, трывожыць’: мяцёлка расліны амаль увесь час непакоіцца; трасецца, дрыжыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
галафа́ны
(ад гр. holos = увесь + phanos = светлы, яскравы)
каўпакі асвятляльных прыбораў, зробленыя з празрыстага шкла.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)