powrót, ~otu

powr|ót

м. вяртанне; зварот;

~ót do domu — вяртанне дамоў;

z ~otem — зноў; наноў;

tam i z ~otem — туды-сюды; туды і назад

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

прачы́стая, ‑ай, ж.

Адно з царкоўных свят — дзень смерці багародзіцы (15 жніўня ст. ст.). Аднойчы, памятаю, туды недзе пад прачыстую, добрае ўсталявалася надвор’е. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спялі́ць, спялю, спеліш, спаліць; незак., што.

Даводзіць да спеласці. Спяліць памідоры. □ Іх [Міхася і Паташу] вынеслі ўранку На ўзлессе, туды, Дзе волат на сонцы Спяліў жалуды. Гілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узрыхлі́ць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.

Зрабіць рыхлым, разрыхліць. [Маня] ўзрыхліла зямлю, падсыпаўшы ў яе попелу, пракапала неглыбокую ямку і пасадзіла туды сваю скараспелку. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лётчык, ‑а, м.

Вадзіцель самалёта. Ваенны лётчык. Марскі лётчык. □ Лётчыкі-паляўнічыя парамі ўзнімаюцца з Міхалёў і ідуць туды, дзе іх ніколі не чакаў праціўнік. Алешка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тудэ́мі ‘тудою’ (ганц., Ск. нар. мовы), ‘туды’ (Сцяшк. Сл.), ‘у тым напрамку, у той бок, па тым шляху’ (Сл. ПЗБ, Сцяц., Скарбы). Гл. тудама.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ówdzie :

tu i ówdzie — а) там-сям, дзе-нідзе;

туды і сюды

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

вінагра́днік, ‑у, м.

1. Участак, засаджаны вінаградам.

2. Кусты вінаграду. Гучаць мелодыі, і сэрца рвецца Туды, дзе ружамі цвітуць даліны, Дзе вінаграднік ля дарогі ўецца. Гілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Ла́наваць ’падбягаць на кірмашы ад аднаго прадаўца да іншага ў пошуках патрэбнага тавару’ (Янк. II). Балтызм. Параўн. літ. landyti ’лазіць туды-сюды’, ’часта заходзіць’, ’вылазіць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тудо́й ‘праз тое месца, тым шляхам, там, абышоўшы што-небудзь (рухацца)’ (ТСБМ, ПСл, Мат. Маг.), ‘тым месцам, той дарогай’ (Скарбы, Касп.): туды можна трапіць тудой (бялын., Янк. Мат.); ‘туды’ (Сцяшк.); тудо́ю ‘там’ (Нас.), ‘тым кірункам’ (Бяльк., Байк. і Некр., ТС), ‘у той бок, у тым напрамку’ (калінк., З нар. сл.; ПСл, Мат. Маг.; ганц., Скар. НМ; навагр., чэрв., драг., беласт., Сл. ПЗБ); тудэ́ю ‘тс’ (Шат., Жд. 3, ТС, Кліх), ‘туды, па той дарозе’ (Сцяшк.), ‘у той бок’ (ганц., пух., пруж., Сл. ПЗБ; слуц., Мал.), ‘у тым напрамку’ (ТСБМ), ‘тым шляхам, той дарогай; там’ (Клундук), тудэ́й ‘туды, той дарогай’ (Нас., ПСл), ‘там’ (Мат. Гом.); тудэ́йка ‘туды’ (Сцяшк. Сл.). Укр. дыял. тудо́ю ‘ў той бок, той дарогай’, рус. дыял. тудо́ю ‘тс’. Відаць, форма тудою, якая паводле канчатка набліжаецца да назоўнікаў ж. р. Тв. скл. з *‑ojǫ (ESSJ SG, 2, 695), выступала ў функцыі прыметніка (тудою дарогаю) — параўн. туды́й (гл.); гэты канчатак у народнай мове скараціўся да ‑ой (тудой), аналагічна да дарогай, гл. Карскі 2-3, 67. Галосны ‑о‑ пераходзіў у ‑э‑ па розных прычынах: наяўнасць наступнага ‑j, паводле аналогіі з канчаткамі прыметнікаў з мяккай асновай (параўн. ст.-бел. летнею, синею, горѧчею), або па аналогіі з тэй, аднэ́й і інш. (Карскі 1, 154–157).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)