шэ́ранькі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Ласк. і пагард. да шэры. Нярэдка .. [аўсянку] можна нават з вераб’ём зблытаць: такая ж шэранькая. Ігнаценка. [Кох] .. выбавіўся з гэтага шэранькага і нецікавага жыцця. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бегані́на, ‑ы, ж.
Разм.
1. Дзеянне паводле дзеясл. бегаць (у 1 знач.).
2. Сумятня, неразбярыха. На вуліцы ўшчыналася такая беганіна, што ад яе хацелася пад зямлю схавацца. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няла́ска, ‑і, ДМ ‑ласцы, ж.
Непрыхільнасць, нядобразычлівасць да каго‑н. — Як жа гэта так? — узрушылася бабка: — За што такая няласка, такое пакаранне? Што благога вы зрабілі? Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расшкумата́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм. Разадраць, разарваць на дробныя часткі. Расшкуматаць кніжку. □ Узнялася такая калатня, што .. [жанчына] адскочыла ўбок, апасаючыся, каб раз’юшаны натоўп не расшкуматаў яе. Губарэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
доста́ться сов.
1. даста́цца;
ему́ доста́лся фотоаппара́т яму́ даста́ўся фотаапара́т;
2. (выпасть на долю) вы́пасці; даста́цца;
така́я ему́ доста́лась у́часть така́я яму́ вы́пала до́ля;
3. безл., разг. (о наказании) папа́сці; (о неприятностях) хапі́ць;
ему́ доста́нется за опозда́ние яму́ пападзе́ за спазне́нне;
матро́сам доста́лось во вре́мя што́рма матро́сам хапі́ла ў час што́рму.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
такі́¹, -а́я, -о́е, займ.
1. указ. Менавіта гэты, падобны да гэтага або да таго, пра які гаварылася раней ці гаворыцца далей.
Такая цёплая зіма ў нас упершыню.
Т. падручнік нам і патрэбны.
2. азнач. Ужыв. для ўзмацнення ступені якасці, уласцівасці.
Ён т. прыгожы.
Т. звонкі голас.
3. у знач. наз. тако́е, -о́га, н. Нешта, што звяртае на сябе ўвагу: смешнае, незвычайнае, страшнае і пад.
Што я такое сказаў?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
няўклю́да, ‑ы, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑дзе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм.
1. Той (тая), хто мае нязграбную паставу, пазбаўлены зграбнасці, спрыту ў рухах. — Толькі зразумеў — не дагнаць мне.. [партызан]: яны на пары лепшых коней, у мяне — адзін няўклюда, ламавік. Шамякін.
2. Неахайны чалавек, мурза. Жонка Нічыпара Мартыневіча, Кацярына, была такая няўдалая,.. такая няўклюда, што нават сарочка ў яе вісела на цэлую пядзю ніжэй спадніцы. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вандзігаць ’напружана працаваць (?)’ (КЭС): «А што ж, браток, мая справа такая: свята адпачывай, будні працуй. Была пара, вандзігаў і я так, ого-о!» (Ц. Гартны). Вандзігаць < *вандзіга, якое можа быць звязана з вандраваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
груда́сты, ‑ая, ‑ае.
Разм. З вялікімі, шырокімі грудзямі. Тарпак быў здаравенны, грудасты, шыракаплечы, і яго «пярэпалахі» выклікалі агульны смех. Колас. // Паўнагрудая (пра жанчыну). Здаровая дзеўка была, грудастая такая. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мэтазго́дны, ‑ая, ‑ае.
Які адпавядае вызначанай мэце, разумны, карысны. Кожная група падпальшчыкаў выходзіла на свой участак, брала на прыцэл свае аб’екты. Такая тактыка была найбольш мэтазгоднай і эфектыўнай. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)