Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ці, злуч. і часц.
1.злуч. размеркавальны. Ужыв. для супастаўлення членаў сказа і сказаў, якія па сваім значэнні з’яўляюцца аднолькава магчымымі ці раўназначнымі, указваючы на выбар аднаго з іх.
Заўтра будзе дождж ці снег.
Хлопчыку гадкоў пяць ці шэсць.
2.злуч. размеркавальна-пералічальны. Аб’ядноўвае сказы і члены сказа пры пералічэнні.
Ці рана, ці позна, ці зусім не прыйдзе.
3. Уваходзіць у склад паўторнага пералічальна-размеркавальнага злучніка «ці то..., ці то».
4.злуч. далучальны. Ужыв. для далучэння членаў сказа і сказаў з заўвагамі дадатковага характару.
Рукі выціралі скарачом ці, як яго яшчэ называюць, трапкачом.
5.злуч. падпарадкавальны. Ужыв. пры даданых сказах з ускосным пытаннем.
Мы падумалі, ці не збіраецца на дождж.
6.часц.пыт. Узмацняе пытальны характар.
Ці зразумеюць яны нас?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
besides1[bɪˈsaɪdz]adv.
1. акрамя́ таго́, апрача́, апро́ч таго́;
I don’t really want to go. Besides, it’s too late now. Шчыра кажучы, я не хачу ісці. Акрамя таго, зараз вельмі позна.
2. у дада́так;
discounts on televisions, stereos and much more besides скі́дкі на тэлеві́зары, стэ́рэа і шмат што ў дада́так
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ponieważ
таму што; бо;
nie przyjdę, ponieważ nie mam czasu — не прыйду, бо не маю часу;
ponieważ było późno, pojechaliśmy taksówką — паколькі было позна, мы паехалі на таксі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
до́сыцьнареч.
1. (в достаточном количестве) доста́точно, дово́льно, вво́лю, вдо́воль;
2. (в знач. приказания, предложения) доста́точно, дово́льно, хва́тит, по́лно;
3. (в сочетании с прил. или нареч.) дово́льно;
д. по́зна — дово́льно по́здно;
д. до́ўгая ву́ліца — дово́льно дли́нная у́лица
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бо́йкі, ‑ая, ‑ае.
1. Рашучы, энергічны, смелы. Рыгорка — хлопчык здольны, бойкі і вельмі ганарысты.Колас.«Ну, будзе дзянёк!» — .. падумала .. [Таня], міжвольна прыслухоўваючыся да голасу бойкага юнака ў карычневай футболцы.Даніленка.
2. Жвавы, скоры. А жыў там адзін чалавек. З выгляду так сабе — недалужны, затое на язык бойкі: за словам у кішэню не лезе.Якімовіч.
3. Ажыўлены, поўны руху, дзейнасці. Бойкі шлях. Бойкі гандаль. □ Самы бойкі клёў плоткі назіраецца, як правіла, на досвітку і позна ўвечары, калі яе касякі выходзяць на кармленне пад берагі.Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
young2[jʌŋ]adj.
1. малады́, ю́ны;
a young girl дзяўчы́на;
young people мо́ладзь;
in my young days у маладо́сці
2. няпо́зні, ра́нні;
The night is still young. Яшчэ не позна.
3. няво́пытны, недасве́дчаны;
old and young стары́ і малы́
♦
young at heart малады́ душо́й;
you’re only young once ≅ гуля́й дзяці́на: твая́ гадзі́на
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ве́расень. Ст.-бел.вресень, врешень ’верасень’ (з XVI ст.; Булыка, Запазыч.). Укр.ве́ресень (ст.-укр.вресень). У Насовіча форма вресень (з заўвагай: «Употребляется шляхтою»). Усх.-слав. формы з паўнагалоссем з’явіліся даволі позна. Лічыцца, што вресень (і ве́расень, ве́ресень) — запазычанне з польск. (польск.wrzesień ’верасень’ ад назвы расліны верас: польск.wrzos, прасл.*versъ; гл. ве́рас). Гл. Галыньска–Баранова, Ukr. nazwy, 58–61 (падрабязна, з лінгвагеаграфіяй). Менш пераконвае думка, што вресень — гэта ўсх.-слав. слова, але толькі «славянізаванае». Рудніцкі (1, 353) усх.-слав. (укр.) ве́ресень выводзіць прама ад назвы расліны ве́рес, не закранаючы пытанне аб магчымасці запазычання. Качарган (Мовознавство, 1971, № 2, 88) форму вресень лічыць стараславянізмам. Неверагодна Дабрадомаў (РР, 1967, № 5, 57), які звязвае слав.*versьnь з дзеясловам тыпу рус.вереща́ть.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заня́ты, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад заняць.
2.узнач.прым. Які займаецца чым‑н. у даны момант; несвабодны. Дні са тры Макар быў вельмі заняты на рабоце, і мне прыйшлося хадзіць на раку аднаму.Ляўданскі.Мама і тата вельмі занятыя, з работы позна прыходзяць.Юрэвіч.
3.узнач.прым. У якім знаходзіцца хто‑, што‑н., на якім размясціўся хто‑н.; несвабодны. Умацавацца на занятых пазіцыях. □ Школьны зал заняты — ёлку рыхтуюць.Якімовіч.Амаль палавіна рачной плыні.. была занята плытамі.Лынькоў.// Напоўнены, непарожні. Заняты кошык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самасу́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Самачыннае, без ведама ўлад і суда пакаранне чалавека, якога западозрылі ці абвінавацілі ў злачынстве. [Грышка:] — Пакуль не позна — не дайце рабіць самасуду пад сялянамі. Віламі і тапарамі абаран[і]це заўтра тых, каго жандары павесіць захочуць. Мы вам паможам...Чарот.Каб Лясніцкі спазніўся на адну хвілінку, усё было б скончана. Суду не было б чаго рабіць. Але камісар сурова спыніў самасуд.Шамякін.// Асуджэнне самім якіх‑н. сваіх учынкаў, дзеянняў. Як вядома, здольнасць да самага, глыбокага самасуду — яшчэ не прыкмета, глыбокай маральнасці.«ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)