народны памінальны абрад у беларусаў, рытуальная вячэра ў памяць памерлых родзічаў. Дзядамі называлі таксама дзень, калі адбываўся абрад, і нябожчыкаў, якіх ушаноўвалі. Паходзяць ад дахрысц. ўсх.-слав. звычаю трызны; звязаны з культам продкаў. Пазней абрад ускладніўся напластаваннем хрысц. культу. Дз. спраўлялі ў пэўныя дні 3—4 і больш разоў на год (у залежнасці ад мясцовасці) вясною і ўвосень. Галоўнымі былі змітраўскія Дз. (асяніны) — у суботу перад Змітравым днём (26 кастр.с. ст.), на радаўніцу, а таксама перад масленіцай, сёмухай. На Дз. гатавалі святочныя і абрадавыя стравы (абавязковымі былі куцця, бліны, клёцкі, яечня, мяса). Паводле звычаю ад кожнай з іх сімвалічна адкладвалі ў асобны посуд нябожчыкам. У наш час Дз. (Дзень памяці) адзначаюць 2 лістапада.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хаўту́ры
(с.-лац. chartularium = памінальны спіс нябожчыкаў)
абрад провадаў нябожчыка для пахавання, а таксама жалобны стол, абед па нябожчыку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
augury
[ˈɔgjəri]
n., pl. -ries
1) прадказа́ньне; прадве́сьце n.; прыкме́та f., знак -у m.
2) абра́д прадказа́ньня
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
містэ́рыяж.
1. (жанр тэатра) Mystéri¦enspiel n -s, -e;
2. (рэлігійны абрад) Mystérium n -s, -ri¦en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Каля́дымн.
1. Wéihnacht f -, Wéihnachten n -s; Wéihnachten pl (высок.);
2. (абрад) Wéihnachtsliedersingen n -s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ахвярава́ннен.
1. Spénde f -, -n; Kollékte f -, -n (у царкве);
2. (абрад) Ópferung f -, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
пахава́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1.гл. хаваць², хаўтуры.
2. Цыкл абрадаў, звязаных з ушанаваннем памяці нябожчыка і праводзінамі яго ў апошні шлях.
3. Месца, дзе пахаваны хто-н.
Раскопкі пахаванняў.
|| прым.пахава́льны, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. абрад.
Пахавальная (наз.: паведамленне з дзеючай арміі родным пра гібель ваеннаслужачага; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
obrzezać
зак.
1. абрэзаць;
2.kogo здзейсніць над кім абразанне (абрад)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
КУМАВА́ННЕ, кумленне,
старадаўні бел.абрад устанаўлення прыязных сяброўскіх адносін. Спраўлялі яго пераважна на «зялёныя святкі» (Сёмуху) ва ўсх. і цэнтр. частках Беларусі. Дзяўчаты ішлі ў лес, звязвалі галінкі бярозак («завівалі» іх), праходзілі парамі 3 разы ўзад і ўперад пад завітымі ў вянок бярозкамі, спяваючы песню пра ўслаўленне сяброўскіх адносін, пасля елі абрадавую страву (яечню). Абрад выконвалі пасля заканчэння сяўбы. Ён сімвалізаваў пажаданне добрага ўраджаю. Як традыц. гульня-забава трапляецца і ў наш час.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
жні́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да жніва, звязаны з ім. Жніўная пара. □ У жніўны дзень на вуліцы бязлюдна. Нават бэз заснуў каля дзвярэй.Караткевіч.// Які выконваецца ў час жніва. Жніўны абрад. Жніўная песня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)