наво́кал и навако́л
1. нареч. вокру́г, круго́м, о́коло;
паглядзе́ць н. — посмотре́ть вокру́г (круго́м);
2. предл. с род. вокру́г, о́коло;
н. агню́ сядзе́лі лю́дзі — вокру́г (о́коло) огня́ сиде́ли лю́ди;
◊ круго́м ды н. — вокру́г да о́коло
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ingenium mala saepe movent
Часта бяда прыбаўляе розуму.
Часто беда прибавляет ума.
бел. Бяда хоць мучыць, ды жыць вучыць. Бяда дакучыць, тады чалавека розуму навучыць. Бяда ды мука ‒ тая ж навука.
рус. Беда/нужда ум родит. Беда вымучит, беда и выучит. Придёт беда ‒ купишь ума. Нужда научит кузнеца сапоги точать. Беда да му́ка ‒ та же наука.
фр. La nécessité est la mère de l’invention (Нужда ‒ мать изобретательности).
англ. Adversity makes the man wise, not rich (Беда делает человека мудрым, а не богатым).
нем. Not lehrt den Bären tanzen und den Affen geigen (Нужда делает из медведя танцора, а из обезьяны скрипача). Not macht erfinderisch (Нужда делает человека изобретательным).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
е́сли союз калі́, як; разг. раз;
е́сли бы, е́сли б калі́ б, каб;
е́сли бы не дождь, мы бы погуля́ли каб (калі́ б) не дождж, мы б пагуля́лі;
◊
е́сли бы да кабы́ шутл. каб ды калі́ б;
е́сли бы да кабы́ вы́росли во рту грибы́ погов. каб ды калі́ б вы́рас у ро́це грыб.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расхо́д, -ду м., в разн. знач. расхо́д;
р. боепрыпа́саў — расхо́д боеприпа́сов;
вы́весці су́му ў р. — вы́вести су́мму в расхо́д;
◊ спіса́ць у р. — списа́ть в расхо́д;
кішэ́нныя ~ды — карма́нные расхо́ды;
пусці́ць у р. — пусти́ть в расхо́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жы́тнішча, ‑а, н.
1. Поле, з якога сабралі жыта або на якім папярэдняй культурай было жыта. — Дзе-нідзе [жыта] прыйдзецца па жытнішчы сеяць, каб усё ў адным кавалку было. Шахавец.
2. Іржышча на жытнім полі. Зямля паблісквала вузкімі паскамі вады ў разорах ды шчацінілася леташнім жытнішчам. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грук 1, ‑у, м.
Разм. Тое, што і грукат. Грук, гоман, цяжкае пыхценне — Другі падходзіць паравоз. Колас. Змоўкнуў грук навальніц У туманах трывожных начэй. Русак.
грук 2, выкл. у знач. вык.
Ужываецца ў значэнні дзеясловаў грукаць і грукнуць. Кавалі стук ды грук — выкавалі тры новыя булавы. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даду́мацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Раздумваючы, зразумець што‑н., прыйсці да якога‑н. вываду, заключэння. Памеркаваўшы ды падумаўшы, можна да чаго-небудзь і дадумацца. Колас. Цешча была на дзіва лагоднай і старалася чым можна дагадзіць зяцю. Міхась дадумацца не мог, што раптам з ёю сталася. Б. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бето́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Разм. Дарога, пляцоўка і пад., пакрытыя бетонам. — Гэ... ды тут усяго адзін кіламетр такой дарогі, а там зноў бетонка, — сказаў чалавек у капелюшы. Гроднеў. Палкоўнік нахіліўся над планавай табліцай, зрэдку кідаў позіркі на пабялелую бетонку ўзлётнай паласы. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
астро́жнік, ‑а, м.
Уст. Той, хто пасаджаны ў астрог (у 1 знач.); арыштант. А ў Лукішках, у Картуз-Бярозе, у пастарунках ды ў падзямеллях звіняць ланцугамі астрожнікі, паміраюць тыя людзі, якія сваю долю гукалі з усходу, якія ленінскую праўду сеялі ў сэрцах заняволеных людзей. Бялевіч. // Астрожны наглядчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ацверазі́ць, ацверажу, ацвярэзіш, ацвярэзіць і ацвяро́зіць, ‑рожу, ‑розіш, ‑розіць; зак., каго.
Прывесці ў цвярозы стан, зрабіць цвярозым. // перан. Вярнуць каму‑н. здольнасць цвяроза думаць, меркаваць аб чым‑н. [Пашкевічус:] — Але мая стрэльба .. ацверазіла [Парэчкуса], ды і Йонас з бацькам скруцілі яму рукі. Броўка. Восеньская паездка як бы ацвярозіла [Паходню]. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)