2.узнач.прым. Якога апанавала трывога, хваляванне. — Можна, Рыгор Міхасевіч? — адчыніўшы дзверы, запытала растрывожаная Ліба.Гартны.Не лёгка паддаюцца сну растрывожаныя сэрцы.Кулакоўскі.// Які выказвае трывогу, сведчыць пра трывогу, хваляванне. Растрывожаны позірк.
3.узнач.прым. Прыведзены ў рух, разварушаны. Растрывожаны мурашнік. Растрывожаны вулей. □ Растрывожаныя рыжыя казюлі і чэрві ўсплылі на паверхню чорнай прорвы.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэгулява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; незак., што.
1. Надаваць, уносіць парадак, сістэму ў што‑н. Рэгуляваць рух на скрыжаванні дарог. Рэгуляваць падачу вады. □ У сельскай гаспадарцы сама прырода разумна рэгулюе чарговасць работы.Сабаленка.
2. Прыводзіць у неабходны для работы стан, дамагацца правільнага працякання якога‑н. працэсу. Тоня падцягвала то адну, то другую стралу, рэгулюючы спуск.Шчарбатаў.Па некалькі разоў на дзень наведваўся Сяргей: аглядаў і рэгуляваў машыну.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.Разм. Украсці, цішком узяць для сябе што‑н. чужое. Ну, чым кепскія нашы местачковыя суседзі.., што яны благое зрабілі.., хіба толькі, як я памятаю, хлопцы пару гусей скралі, дык гэта ж глупства.Лынькоў.// Сілаю забраць. Тваіх здабыткаў ворагу не скрасці, Як не спыніць нястрымны часу рух.Звонак.// Пераманіць. Скрасці гарманіста з вечарынкі.
2.Зак.да скрадваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сферы́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да сферы (у 1, 2 знач.), які мае форму сферы, шара. Сферычная паверхня. □ [Акно] было шырокае, амаль на ўсю сцяну кабінета, і мела сферычную форму.Шыцік.
2. У геаметрыі — размешчаны на сферы; характэрны для яе паверхні. Сферычны трохвугольнік.// Які вывучае ўласцівасці геаметрычных фігур, размешчаных на сферы. Сферычная геаметрыя.
•••
Сферычная астраномія — аддзел астраноміі, які вывучае бачны рух свяціл па нябеснай сферы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хапо́к, ‑пка, м.
1.Разм. Тое, што і ахапак. Кладзі на плыт хапок атавы, Пад галаву закладвай рукі, — І слухай, як рака каўтае вугроў, нібы вудоўі, пругкіх.Барадулін.
2. Рэзкі, кароткі рух; рывок. За адзін хапок.
•••
На хапок (хапка) — спяшаючыся, не затрачваючы многа часу. Паездка ў лес на хапок канчалася той ці іншай непрыемнасцю.Ермаловіч.Прыпяць не любіць тых, што бяруцца за справу на хапка.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чаўно́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да чаўнака. Чаўночны цыліндр. Чаўночная шпулька.// Забяспечаны, абсталяваны чаўнаком, чаўнакамі. Чаўночнае прыстасаванне.// Які вырабляе чаўнакі. Чаўночны цэх. Чаўночная брыгада.// Які мае форму чаўнака. Чаўночная кветка.// Які вырабляецца, робіцца пры дапамозе чаўнака. Чаўночнае шво.
•••
Чаўночная дыпламатыя — мнагакратныя паездкі дыпламатычнай асобы з мэтай пачарговых сустрэч з прадстаўнікамі бакоў, якія вядуць перагаворы.
Чаўночны маршрут — пра рэгулярны рух транспарту паміж двума пунктамі на кароткай дыстанцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́дзвіг1 ’гераічны ўчынак; важнае дзеянне’ (ТСБМ). Бел. слова запазыч. з ц.-слав.; параўн.: май месец пройшоў у холодном подвігу (ТС), што можна растлумачыць як “у змаганні з холадам”. Значэнне “барацьба, змаганне” ў гэтым кантэксце блізкае да значэння ст.-слав.подвигъ. Можна дапусціць, што ў тураўскай гаворцы яно захавалася з часоў непасрэднага ўплыву кірыла-мефодзіеўскай традыцыі (Цыхун, Зб. Талстому, 423). Укр.по́двиг ’подзвіг’, рус.по́двиг, славен.podvíg, серб.-харв.по̏двйг, балг.подвиг ’тс’. Паводле Станкевіча (Зб. тв., 1, 527), у гэтым значэнні — русізм. Гл. наступнае слова.
По́дзвіг2 ’зрух у рабоце’ (мядз., Нар. словатв.), по́двіх ’лямеш у плузе’ (ДАБМ, камент., 827). Рус.по́двиг ’рух; ход, развіццё (справы, падзеяў)’, подвиг ’рух’. Прасл.*podvigъ ад *dvig(a)ti ’падымаць, перамяшчаць’, якое выводзяць ад *dvigъ або *d(ъ)vigъ ’развіліна, раздвоены сук, які служыў сродкам падымання ці перамяшчэння’, роднасны ням.Zweig ’галіна’ (Трубачоў, ЭССЯ, 5, 168). Але Мартынаў (Зб. Крапіве, 211–212) мяркуе, што ўсх.-палес.pódwih ’дубовая галінка для ўмацавання правай паліцы сахі’ выводзіцца з *pod‑vig, дзе другая частка слова звязана з серб.-харв.вигови ’сіло, пута’, виг ’пастка’, што, магчыма, сведчыць пра аманімію формаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
agrarian
[əˈgreriən]1.
adj.
1) агра́рны, зяме́льны
agrarian laws — зяме́льныя зако́ны
an agrarian movement — агра́рны рух(у падтры́мку земляро́баў або́ за разьвіцьцё земляро́бства)
2) земляро́бскі
3) (пра расьлі́ны) дзікі́, палявы́
2.
n.
прыхі́льнік агра́рнае рэфо́рмы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
fire up
а) распалі́ць кіпяці́льнік, печ
б) узлава́цца, ускіпе́ць
в) пусьці́ць машы́ну, прыве́сьці ў рух машы́ну
go through fire and water — прайсьці аго́нь, ваду́ й ме́дныя тру́бы
lay a fire — раскла́сьці аго́нь або́ во́гнішча
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Gang
m -(e)s, Gänge
1) хаджэ́нне, рух, развіццё (дзеяння)
séinen ~ géhen* — ісці́ сваі́м пара́дкам
sich in ~ sétzen — зру́шыцца (з месца)
2) пахо́дка, хада́
3) тэх. ход
in ~ sétzen — уключа́ць; прыво́дзіць у рух
áußer ~ sétzen — спыня́ць (машыну)
4) даро́га, калідо́р, прахо́д
5) стра́ва
6) ра́уны́ (бокс); спро́ба, спуск (лыжы)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)