Faber compedes, quas facit, ipse gestat

Каваль сам носіць ланцугі, якія робіць.

Кузнец сам носит оковы, которые делает.

бел. Як чалавек сабе паслаў, так і выспіцца. Хто вязе, таго і паганяюць/на тым едуць. На тое і конь, каб у плуг запрагаць. Сам і цягне, сам сябе і панукае.

рус. Кот скребёт на свой хребёт.

фр. Comme on fait son lit on se couche (Как постелешь, так и спать будешь).

англ. As you brew so must you drink (Какое сваришь пиво, такое и должен пить). He that hatches matches catches matches (Кто делает спички ‒ спички получит).

нем. Wer andere schimpft, den schimpfen auch andere (Кто ругает других, того ругают также и другие).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Spes sola hominem in miseriis solatur

Надзея ‒ адзінае суцяшэнне людзей у няшчасці.

Надежда ‒ единственное утешение людей в несчастье.

бел. Будзе пара ‒ будзе трава. Будзе кірмаш і на нашай вуліцы. Бяда бядою, але і дабра прычакаем. Калі не маю цяпер, дык буду мець у чацвер.

рус. Счастье скоро покинет, а добрая надежда никогда.

фр. Espérance est seule consolation dans le malheur (Надежда ‒ единственное утешение в беде).

англ. Every dog has his day (У каждого пса есть свой день). While there is life, there is hope (Пока есть жизнь, есть надежда).

нем. Es hofft der Mensch, solang’ er lebt (Человек надеется, пока живёт). Auch unser Weizen wird einmal blühen (И наша пшеница однажды зацветёт).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Auro quaque janua panditur

Любыя дзверы адчыняюцца золатам.

Любая дверь открывается золотом.

бел. І ў рай вароты адчыняюцца залатымі ключамі. Грашмі і на тым свеце дагодзіш. За свой грош усюды харош. Капейка камень дзяўбе. За грошы і Бога купіш.

рус. Золотой ключик все двери открывает. Алтын сам ворота отпирает и путь очищает. Золотой молоток и железные двери отворяет. Золотой молоток пробьёт железный потолок.

фр. Clé d’or ouvre toutes les portes (Золотой ключ открывает все двери).

англ. A golden key opens every door (Золотой ключ открывает все двери).

нем. Gold geht durch alle Türen außer der Himmelstür (Золото проходит через все двери, кроме дверей неба). Goldener Schlüssel öffnet alle Tore (Золотой ключ открывает все ворота).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Ne depugnes in alieno negotio

Не ўмешвайся ў чужыя справы.

Не вмешивайся в чужие дела.

бел. Не твая палоса ‒ не сунь носа. Не тылы носа не ў свае калёса. Свае б’юцца, а чужы не мяшайся.

рус. Свой со своим бранись, а чужой не вяжись. Не суй носа в чужое просо. Свои собаки грызутся, чужая не суйся! Не мешайся в чужие дела, чтоб твоя жизнь покойна была. Двое дерутся, третий не мешайся. Всякий Яков про себя вякай. Не в своё дело не суйся. Знай себя, и того будет с тебя.

фр. Mêlez-vous de vos affaires! (Занимайтесь своим делом!).

англ. Mind your own business! (Занимайся своим делом!).

нем. Andere Länder, andere Sitten (Другие страны, другие обычаи).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

абарані́ць сов.

1. (от нападения) оборони́ть; защити́ть;

а. радзі́му — оборони́ть (защити́ть) ро́дину;

а. ад хуліга́на — оборони́ть от хулига́на;

а. сад ад шко́днікаў — защити́ть сад от вреди́телей;

а. падсу́днага — оборони́ть (защити́ть) подсуди́мого;

2. (настоять на правильности чего-л., добиваясь признания) отстоя́ть;

а. правы́ — отстоя́ть права́;

а. свой пункт гле́джання — отстоя́ть свою́ то́чку зре́ния;

3. (диссертацию, проект и т.п.) защити́ть;

а. дысерта́цыю — защити́ть диссерта́цию

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

перакруці́ць сов.

1. перекрути́ть; закрути́ть;

п. папру́гу — перекрути́ть (закрути́ть) реме́нь;

2. (испортить, вертя) перекрути́ть, переверте́ть;

п. га́йку — перекрути́ть (переверте́ть) га́йку;

3. (на новое место) переверте́ть, перевинти́ть;

4. (повернуть кругообразно) перекрути́ть;

п. ко́ла — перекрути́ть колесо́;

5. переверну́ть, поверну́ть;

п. другі́м канцо́м — переверну́ть (поверну́ть) други́м концо́м;

6. (сделать на свой лад) переверну́ть;

7. (намотать заново) перемота́ть;

8. перен., разг. переверну́ть; изврати́ть, искази́ть, перекове́ркать, перевра́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

звяза́ць, звяжу́, звя́жаш, звя́жа; звяжы́; звя́заны; зак.

1. гл. вязаць.

2. што. Завязваючы, злучыць адно з адным.

З. канцы вяровак.

З. платы.

З. сноп.

Двух слоў не звяжа (перан.: дрэнна перадае свае думкі).

3. каго-што. Злучыць, устанавіць сувязь, зносіны, блізкасць, агульнасць паміж кім-, чым-н.

З. партызан з падполлем.

З. свой лёс з кім-н. Сябры звязаны на ўсё жыццё.

З. вёску тэлефоннай сувяззю з райцэнтрам.

4. толькі дзеепрым. зал. прош., з чым. Пра дзеянне, якое цягне за сабой што-н., звязана з чым-н.

Паездка звязана са значнымі расходамі.

5. толькі дзеепрым. зал. прош., з кім-чым. Пра тое, што з’яўляецца блізкім каму-, чаму-н., непасрэдна адносіцца да каго-, чаго-н.

Беражом усё, што звязана з яго памяццю.

Асабістыя інтарэсы звязаны з грамадскімі.

6. што з чым. Устанавіць, адкрыць сувязі, залежнасць паміж чым-н.

З. адну з’яву з другой.

7. каго-што. Пазбавіць свабоды дзеянняў, дзейнасці, абмежаваць чым-н.

З. каго-н. па руках і нагах (пазбавіць свабоды ўчынкаў). З. ініцыятыву мас.

З. сябе абяцаннем.

8. што. Змацаваць вяжучым рэчывам ці пры дапамозе рубкі (спец.).

З. гальку вапнай.

З. кроквы.

|| незак. звя́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 2, 3, 6—8 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

затапта́ць, ‑тапчу, ‑топчаш, ‑топча; зак., каго-што.

1. Ездзячы, ходзячы, прымяць падэшвамі, капытамі; патаптаць. Затаптаць снег. Затаптаць траву. // Топчучы, зацерці, зраўняць, зрабіць непрыкметным. Затаптаць след. Затаптаць лінію на пяску. // Задушыць, раздушыць, стаўшы нагамі, капытамі. — Петро! Бяры на плечы адну дзяўчынку, а я другую, а то затопчуць. Маўр.

2. Топчучы, наступіўшы, патушыць агонь на чым‑н. Затаптаць папяросу. □ Домна схапіла з прыпечку лучыну і затаптала агонь. Лобан.

3. Топчучы, уціснуць, умяць у пясок, зямлю і інш. — Выхапіў асілак Дубавік свой востры меч і адсек цмоку ўсе тры галавы. Дзве галавы ў дрыгву затаптаў, а трэцюю на меч уссадзіў. Якімовіч.

4. Разм. Забрудзіць слядамі. Затаптаць падлогу.

•••

Затаптаць у гразь каго-што — зняславіць, ачарніць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

завярну́цца, ‑вярнуся, ‑вернешся, ‑вернецца; зак.

1. Тое, што і завярнуць (у 1 знач.); павярнуцца. Вецер завярнуўся з другога боку. □ Дзік спыніўся, задраў свой лыч, панюхаў паветра, глуха рохнуў і завярнуўся назад. Маўр.

2. Зрабіўшы паварот, змяніць становішча свайго цела; адвярнуцца. Разы два кінуў .. [Арон] поглядам на Ігнася і завярнуўся, стаў глядзець некуды. Мурашка.

3. Разм. Змяніць напрамак (пра дарогу, сцежку і пад.). Дарога завярнулася ўлева, выйшла к рэчцы. Чорны.

4. перан. Разм. Прыбыўшы ў якое‑н. месца, хутка пакінуць яго. — Пабыў [поп] у царкве, у сельсавеце, у клубе, паглядзеў, што тут не тыя людзі, што яму пасціць прыйдзецца, — завярнуўся і махнуў хто ведае куды. Шукае недзе прыстанішча. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

замкну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.

1. Зачыніць на замок, на ключ. Замкнуць дзверы. Замкнуць хату. □ Скуратовіч замкнуў клець і пайшоў у дом. Чорны.

2. Зачыніць на замок каго‑, што‑н. у якім‑н. памяшканні, сховішчы. Арыштаваных .. замкнулі ў хаце Камісаравай, якая жыла крыху па водшыбе ад вёскі. Брыль. [Паходня] склаў паперы, замкнуў іх у жалезную скрынку, што стаяла ля стала ў куце. Хадкевіч.

3. Злучыць канцы, крайнія часткі чаго‑н. Замкнуць электрычны ланцуг. Замкнуць правады. Замкнуць кола акружэння.

4. Ахапіць, акружыць з усіх бакоў. На плошчы дзяўчаты замкнулі Натальку ў свой жывы, вясёлы, рознакаляровы круг, так што толькі адна стракатая касынка і відна была з гэтага круга. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)