КХМЕ́РЫ
(саманазва кхмер, кхмаэ),
камбаджыйцы, нацыя, асн. насельніцтва Камбоджы (8,6 млн. чал.). Агульная колькасць 10,35 млн. чал. (1992). Жывуць таксама ў В’етнаме (950 тыс.), Тайландзе (700 тыс.), ЗША (15 тыс.), Канадзе (15 тыс.), Аўстраліі (9 тыс.). Гавораць на кхмерскай мове. Вернікі — будысты (хінаяна).
т. 9, с. 68
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пазайма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што. Запоўніць сабою ўсё, многае або ўзяць у сваё карыстанне ўсё, многае.
Кнігі пазаймалі ўсе паліцы.
2. што. Захапіць якую-н. прастору, нейкую колькасць чаго-н.
Турысты пазаймалі ўсе летнія домікі.
3. каго. Ахапіўшы, пагнаць куды-н. усіх, многіх.
П. кароў у статак.
4. каго (што). Заняць каго-н. чым-н. некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ро́ссып, -у, м.
1. Пра тое, што рассыпана ў вялікай колькасці (разм.).
Лес сплаўляюць россыпам (у рассыпаным, разрозненым стане).
2. звычайна мн. -ы, -аў. Радовішча карысных выкапняў, адкладанні, у складзе якіх маюцца крупінкі, крышталі карысных мінералаў.
Алмазныя россыпы.
Плацінавыя россыпы (таксама перан.: пра вялікую колькасць, мноства чаго-н. каштоўнага, добрага).
|| прым. ро́ссыпны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Россыпныя радовішчы ізумрудаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
або́йма, -ы, мн. -ы, -аў, ж.
1. Металічная рамка для патронаў, якая ўстаўляецца ў магазінную каробку агнястрэльнай зброі; колькасць патронаў у такой рамцы.
А. патронаў.
2. Скаба, абруч і пад., якія служаць для замацавання частак машын, збудаванняў і пад. (спец.).
Жалезабетонная а.
3. перан. Шэраг, набор чаго-н. (пра тое, што з’яўляецца адно за адным; разм., часцей неадабр.).
Цэлая а. аргументаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
укапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і уко́паны; зак.
1. што ў што. Умацаваць у выкапаным паглыбленні.
У. слупы.
Як укапаны (укопаны) стаіць (зусім нерухома).
2. пераважна з адмоўем, чаго і без дап. Змагчы ўскапаць што-н.
Зямля такая цвёрдая, рыдлёўкай не ўкапаеш.
3. што і чаго. Накапаць, выкапаць невялікую колькасць чаго-н. (разм.).
У. крыху бульбы.
|| незак. уко́пваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чацвёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Лічба
4.
Напісаць чацвёрку.
2. Школьная адзнака (разм.).
Атрымаць чацвёрку па хіміі.
3. Запрэжка ў чатыры кані.
Пад’ехаць на чацвёрцы.
4. Колькасць каго-, чаго-н. у чатыры адзінкі; чатыры аднародныя прадметы.
Ч. самалётаў.
5. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 4 (трамвая, тралейбуса і пад.; разм.).
Ч. ходзіць па кароткім маршруце.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэ́раг, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Лінія роўна размешчаных аднародных прадметаў, рад; шарэнга.
Ш. фурманак.
Стаць у адзін ш.
Шэрагі байцоў.
У першых шэрагах (таксама перан.: наперадзе ўсіх).
2. Сукупнасць якіх-н. з’яў, што ідуць адна за другой.
Ш. эпізодаў.
3. Некаторая, звычайна невялікая колькасць чаго-н.
Ш. пытанняў.
У шэрагу выпадкаў.
4. мн. Склад, асяроддзе.
Уліцца ў баявыя шэрагі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навыраста́ць, ‑ае; зак.
1. Вырасці, стаць дарослым (пра вялікую колькасць моладзі). Тры гады не быў.. [Андрыян] у Клёнавічах і от прыйшоў на вечарынку. Здзівіўся: столькі дзяўчат навырастала! Марціновіч.
2. У знікнуць, з’явіцца ў вялікай колькасці. Навырастала дрэў. Навырастала пасёлкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наглянцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак.
1. што. Начысціць да бляску, глянцу што‑н. Пеця перш-наперш схадзіў на раку, памыўся, затым падшыў белы падкаўперык і наглянцаваў боты. Сіняўскі.
2. чаго. Пакрыць глянцам нейкую колькасць чаго‑н. Наглянцаваць паперы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нае́здзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
1. і без дап. Праездзіць нейкі час. На гэтай машыне доўга не наездзіш. // Разм. Ездзячы, праехаць пэўную колькасць кіламетраў. Шафёр наездзіў сто тысяч кіламетраў.
2. Частай яздой пракласці, утрамбаваць дарогу. Наездзіць шлях.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)