інтэрсеміяты́чны
(ад інтэр- + гр. semeiotos = пазначаны)
звязаны з рознымі знакавымі сістэмамі;
і. пераклад — тлумачэнне слоўных знакаў знакамі няслоўных знакавых сістэм.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
прынцыпо́вы
(ад прынцып)
1) звязаны з прынцыпамі, заснаваны на прынцыпах;
2) які строга прытрымліваецца прынцыпаў, кіруецца імі ў сваіх паводзінах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
◎ Кру́пны ’буйны, грубы’ (ТС). Укр. крупний, рус. крупный ’тс’, балг. крупен, серб.-харв. кру́пан ’тс’, польск. krupny ’крупавы’, чэш. krupny ’тс’. З гэтага супастаўлення відаць, што пераход у значэнні ’крупавы’ > ’крупны, вялікі’ звязаны з супрацьпастаўленнем мука — крупа («крупная» мука, з нямолатымі зярнятамі). Параўн. балг. крупно (брашно) ’крупная (мука)’ (Трубачоў, Дополн., 2, 386). Гл. крупы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ласкавіца ’ляскаўка, Silene cucubalus Wil.’ (брэсц., Кіс.). Відавочна, узнікла ў выніку кантамінацыі ляскаўка і лускаўка (ль‑∼л‑). Назвы гэтай расліны ў іншых мовах звязаны з паняццем ’ляпіцца, прыліпаць’ (укр. смолянка, смолявка 3 бел. смолка, польск. leрпіса) або з ’ляскаць’ (бел. ляскаўка, польск. trzaskawka, паўд.-чэш. praskavec). Такім жа чынам узнікла і бел. ласкаўка ’тс’ (Кіс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераплу́таць ’пераблытаць, памыліцца’ (Др.-Падб.), рус. прыбалт. переплу́тать ’бязладна сплесці, пераблытаць; змяшаць адно з адным’, укр. переплу́тати, переплутувати(ся) ’пераблытваць; змешваць’. Вытворнае ад плу́таць (гл.), магчыма, пад уплывам польск. przeplątać ’тс’. Стараж.-рус., ц.-слав. Переплут ’міфалагічны персанаж, бог-ахоўнік мараходаў’ суадносіцца з *pluti ’плысці’ (Фасмер, 3, 239) і, відаць, не звязаны з разгледжанымі дзеясловамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
агра́рны
(лац. agrarius = зямельны)
1) звязаны з уладаннем зямлёй і землекарыстаннем (напр. а-ая рэформа);
2) які характарызуецца перавагай сельскагаспадарчай вытворчасці (напр. а. раён).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
мікрако́см, ‑у, м.
1. Спец. Свет малых велічынь — атамаў электронаў і г. д.; проціл. макракосм.
2. У натурфіласофіі 16 ст. і ў некаторых старажытных філосафаў — чалавек, які з яўляецца цэнтрам вялікага свету — макракосму і таемна з ім звязаны.
[Ад грэч. mikrós — маленькі і kosmos — свет.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
качавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які не мае аселасці; вандроўны. Качавыя плямёны.
2. Звязаны з частай пераменай месца жыхарства. Качавы лад жыцця адышоў у нябыт, калгасы будуюцца, як невялікія гарады. Скрыган.
3. Прызначаны для пражывання качэўнікаў; пераносны. Качавая юрта.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ласасёвы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да ласося. Ласасёвая ікра. // Звязаны з лоўляй і развядзеннем ласося. Ласасёвая пуціна. Ласасёвы гадавальнік.
2. у знач. наз. ласасёвыя, ‑ых. Сямейства рыб, да якога адносяцца ласось, сіг, гарбуша, кета і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вя́зка, ‑і, ДМ ‑зцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. вязаць (у 1, 3 знач.).
2. Спосаб вязання. Ручная, машынная вязка.
3. Р мн. ‑зак. Звязак аднародных прадметаў, звязаны ахапак чаго‑н. Вязка галля. Вязка абаранкаў. Вязка травы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)