усхо́д¹, -у, М -дзе, м.

1. Паяўленне, час, а таксама месца паяўлення свяціла над гарызонтам.

Устаць да ўсходу сонца.

2. Адзін з чатырох напрамкаў свету, процілеглы захаду, і напрамак прасторы, процілеглы захаду; частка гарызонту, дзе ўсходзіць Сонца.

3. (з вялікай літары). Краіны, размешчаныя ў гэтым напрамку і супрацьпастаўленыя Заходняй Еўропе і Амерыцы.

Падарожжа на У.

Блізкі У.

Далёкі У.

○ Паўднёвы ўсход — напрамак паміж поўднем і ўсходам.

Паўночны ўсход — напрамак паміж поўначчу і ўсходам.

|| прым. усхо́дні, -яя, -яе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

узыхо́д м Áufgang m -(e)s, -gänge;

узыхо́д со́нца Sónnenaufgang m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

наве́с, -а, мн. -ы, -аў, м.

Дах на слупах ці іншых апорах, які ахоўвае ад сонца, непагоды.

Трава сохне пад навесам.

2. Тое, што навісае зверху; частка чаго-н., якая выступае, навісае.

Н. скалы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

scalding [ˈskɔ:ldɪŋ] adj., adv.: scalding tears гару́чыя слёзы;

scalding sun пяку́чае со́нца;

It’s scalding hot. Нязносна горача.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

пры́гар Месца, дзе выгарае ад сонца пасеў, травастой (Слаўг.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

афе́лій

(ад гр. аро = ад + helios = Сонца)

найбольш аддалены ад Сонца пункт арбіты планеты, каметы або штучнага спадарожніка (проціл. перыгелій).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

◎ *Падсо́лнух, пудсо́лнух ’сланечнік’ (Выг.). Рус. подсолнечник, дыял. подсолнух. Да сонца. Семантычную матывацыю гл. сланёчнік.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́рыжаць, ‑ае; зак.

Разм. Ад моцнага ўздзеяння сонца стаць рыжым. Пільчак быў простага суконца, І той весь вырыжаў ад сонца. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павало́ка, -і, ДМ -ло́цы, ж.

1. Лёгкая дымка, якая зацягвае, пакрывае што-н.

Сонца прабівалася праз павалоку хмар.

2. У выразе: вочы з павало́кай — з пяшчотным, млявым, нібы затуманеным позіркам.

Вочы карыя з павалокай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

прыкры́цца, -ы́юся, -ы́ешся, -ы́ецца; зак.

1. Накрыцца, пакрыцца.

П. коўдрай.

П. ад сонца.

2. Схаваць, замаскіраваць свае дзеянні, намеры.

П. артыкулам закона.

|| незак. прыкрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. прыкры́цце, -я, н. і прыкрыва́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)