хво́ры
1. прил., прям., перен. больно́й;
х. чалаве́к — больно́й челове́к;
~рае сэ́рца — больно́е се́рдце;
~рае самалю́бства — больно́е самолю́бие;
2. в знач. сущ. больно́й;
◊ валі́ць з ~рай галавы́ на здаро́вую — вали́ть с больно́й головы́ на здоро́вую
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ЗА́СУХА,
перыяд працяглага (1—2 месяцы) недахопу ападкаў, які суправаджаецца павышанай т-рай паветра і паніжанай вільготнасцю паветра і глебы. Бывае пры антыцыкланальным надвор’і. Прыводзіць да зніжэння і нават гібелі ўраджаю с.-г. культур. Адрозніваюць атмасферную і глебавую З. Найчасцей здараецца ў трапічных абласцях, у зоне стэпаў і паўпустынь, радзей у лесастэпавай, звычайна летам, а таксама ў канцы вясны і пач. восені. Для барацьбы з З. выкарыстоўваюць штучнае арашэнне, снегазатрыманне і інш. агратэхн. прыёмы. накіраваныя на захаванне вільгаці ў глебе. На Беларусі 1 месяц бывае засушлівы раз у 5—10 гадоў, 2 месяцы запар — раз у 10—15 гадоў.
т. 7, с. 5
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
siódmy
siódm|y
сёмы;
na stronie ~ej — на сёмай старонцы;
jest (godzina) ~a — сем гадзін;
być w ~ym niebie — на неба ўзлезці; быць на сёмым небе; рай адамкнуўся
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Бо́мба. Рус. бо́мба, укр. бо́мба. Запазычанне, магчыма, праз польск. bomba або ням. Bombe з італ. bomba, франц. bombe ’тс’ (усё да лац. bombus; першапачатковае значэнне снарад, які гудзе’). Гл. Фасмер, 1, 191; Шанскі, 1, Б, 161; Клюге, 90–91; Вельмі падрабязна (з літ-рай) MESz, 1, 336–337.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Памфле́т ’мастацка-публіцыстычны твор сатырычнага (часам палемічнага) характару’ (ТСБМ). З рус. памфле́т (Крукоўскі, Уплыў, 78). У рус. мове запазычана праз ням. Pamphlet < англ. pamphlet ад ст.-франц. pamphilet ’тс’: лац. Pamphilus — назва камедыі XII ст., якая ўзыходзіць да грэч. уласнага імя Πάμφιλος (Фасмер, 3, 195 з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пра́да ’мяшэй зялёны, Setaria viridis (L.) P. B.’ (маг., Кіс.). Рус. пряда ’від проса’, укр. пряда ’расліна Setaria viridis’. Паводле Фасмера (3, 393, з літ-рай), ад праду, прасці. Расліна названа так па падабенству з калаўротам (рус. пряяка). Іншыя версіі лічаць сумнеўнымі ў фанетычных адносінах. Параўн. прану ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́філь ’абрыс, від збоку (твару, прадмета)’, ’вертыкальнае сячэнне прадмета, від, форма’ (ТСБМ). Запазычанне з зах.-еўрап. моў (параўн. франц. profil, ням. Profil) праз польск. profil або рус. про́филь ’тс’. Крыніцай слова з’яўляецца італ. profilio ад filo ’лінія, паласа’, лац. fīlum ’нітка’ (гл. Фасмер, 3, 384, з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раёк у песні: Ішоў раёк дарогаю, / дарогаю шырокаю. / Хади раёк, на мой дварок (Рам. 8), ’пучок нязжатага жыта на полі, убраны кветкамі’, ’дажыначная песня’ (рас., брасл., красл., Сл. ПЗБ). Памяншальная форма ад уласнага імя міфічнай істоты Рая — апякуна ўраджаю і багацця, “жытнага дзеда” (Бел. міф., 422). Гл. рай 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шала́ш буда́н, -на́ м., шала́ш, -ша́ м.;
◊
с ми́лым рай и в шалаше́ хоць без хле́ба пасяджу́, але́ ж на лю́бага пагляджу́; хоць у будане́ жыць, абы з каха́ным быць; хоць у адно́й лёлі (саро́чцы), абы́ па любо́ві;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Majoribus reddi
Адпраўляцца да продкаў.
Отправляться к предкам.
бел. Трапіць да Бога ў рай. Трапіць да Абрама на піва. Выправіцца на той свет. Даць дуба. Выпрастаць ногі к парогу.
рус. Отправиться к праотцам/на тот свет. Отдать Богу душу. Уйти в лучший мир. Отдать концы. Дать дуба. Сыграть в ящик.
фр. Rejoindre ses aïeux (Отправиться к праотцам).
англ. To join the majority (Присоединиться к большинству).
нем. Die Seele aus hauchen (Испустить дух). Aus der Welt gehen (Уйти из мира). Ins Gras beißen (Кусать траву). In die andere, bessere Welt übergehen (Перейти в другой, лучший мир). In den Tod sinken (Сойти в могилу).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)