Рунаст.-бел. ’валасяное покрыва ў чалавека’: были ч(и)сты руна ее (Альтбаўэр), параўн. балг.дыял.ру́на, ру́ни ’густыя кучаравыя валасы на целе чалавека’. Роднаснае да руно1 (гл.), параўн. ст.-інд.róman‑, lóman ’валасяное покрыва на целе’, што дае падставы для рэканструкцыі і.-е.*roumn‑ > прасл.*rumno (Мікала, Ursl. Gr., 1, 66; Фасмер, 3, 518; Махэк₂, 519; Бязлай, 3, 208; БЕР, 6, 345).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мудкі́ (мн. л.) ’каткі, Trifolium arvense L.’ (Бяльк.). Да муды́ (гл.). Матывацыя: шэрыя касматыя каткі (канюшына раллявая) названы паводле падабенства касматага покрыва рэалій.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Enthüllung
f -, -en
1) зня́цце по́крыва [пакрыва́ла]; адкрыццё (помніка)
2) выкрыццё
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
аблысе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Страціць валасы, зрабіцца лысым; палысець. Здавалася.. [бацька] паменшаў, раздаўся ў плячах, зусім аблысеў.Грахоўскі.//перан. Агаліцца, пазбавіцца покрыва. □ Снег хутка раставаў, і за дзень узгоркі аблыселі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Размундзе́рыць ’адкрыць так, каб быў доступ да чаго-небудзь’ (Нар. Гом.). Семантычная інавацыя на базе мундзі́р (гл.) праз ’зняць мундзір’ > ’зняць верхняе покрыва’ > ’раскрыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лы́сіна, -ы, мн. -ы, -сі́н, ж.
1. Месца на галаве, дзе вылезлі і не растуць валасы.
2. Белая пляма на лбе некаторых жывёл.
Цяля з лысінай.
3.перан. Пра ўчастак чаго-н., пазбаўлены расліннасці, покрыва (разм.).
|| памянш.лы́сінка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ша́ты, ‑аў; адз.няма.
1. Пышнае дарагое адзенне. Чалавек апрануты ў найдаражэйшыя шаты, самай выдатнай пекнаты, калі ён носіць за сабою, пры сабе жорсткасць, нянавісць.. — ён з’яўляецца непрыгожым.Дубоўка.
2.перан.Покрыва (звычайна з лісця, снегу). Дубы стаяць яшчэ зялёныя, толькі зрэдку, нібы сівізна ў валасах, прабіваецца і ў іх шатах жоўтае лісце.Навуменка.Першы снег сець-бель мярэжыць, Сцеле шаты на дарогі.Колас.//Покрыва, прыкрыцце. Пад шатамі дрэў ужо збіралася ноч.Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гілако́міум
(н.-лац. hylocomium)
лістасцябловы мох сям. гілакоміевых, які з’яўляецца кампанентам наглебавага покрыва лясоў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кайнафі́т
(ад гр. kainos = новы + -фіты)
этап эвалюцыі расліннага покрыва Зямлі, які змяніў мезафіт.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пралысе́ць, ‑ее; зак.
Разм. Агаліцца, пазбавіцца покрыва; пакрыцца пралысінамі. На высокіх мясцінах поле ўжо зусім пралысела.Дуброўскі.А то, бывае, пралысее дзе з-пад вады прагалачак, прасохне, араць-сеяць пара.Кірэйчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)