Накіраванасць зроку на каго‑, што‑н.; погляд. Аксана паглядзела на Васіля. Той спакойна вытрымаў яе позірк.Кавалёў.Мірон Сцяпанавіч, адхіліўшы газету, сустрэў мяне дабрадушным позіркам паверх акуляраў.Ракітны.
•••
Абвесці позіркамгл. абвесці.
Скрыжаваць позіркігл. скрыжаваць.
(Як) позіркам абняцьгл. абняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гало́ші (уст.)галёш, ‑а, м.
Гумавы абутак, які адзяваецца паверх другога абутку для засцярогі ад гразі, вады. [Пятрусь] нагой аб нагу скінуў з валёнкаў галошы, і, адзін па адным, яны мякка ляпнулі аб падлогу.Брыль.
•••
Пасадзіць у галошгл. пасадзіць.
Сесці ў галошгл. сесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. З цяжкасцю ўзысці, падняцца куды‑н. Узвалачыся па пагорак. Узвалачыся на пяты паверх.
2. З цяжкасцю падняцца, устаць. [Вера Ігнатаўна:] — Ляжыць .. [старая] ці ходзіць? [Несцер:] — Больш ляжыць. От, узвалачэцца на якую хвіліну і зноў кладзецца.Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ни́жний
1. ні́жні;
ни́жний эта́ж ні́жні паве́рх;
ни́жнее тече́ние ні́жняе цячэ́нне;
ни́жний чинуст. ні́жні чын;
2.(носимый под платьем) спо́дні;
ни́жнее бельё спо́дняя бялі́зна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Geschóss
I
n -es, -e снара́д, ку́ля, набо́й
II
n -es, -e паве́рх, я́рус
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
3. пераважна безас., чаго. Намесці, нагнаць у вялікай колькасці.
Навярнула гурбы снегу.
4.што. Нахіліць у які-н. бок.
Н. цэбар.
5.чаго і без дап. Нагаварыць на каго-н. няпраўды; наплесці (разм.).
Н. на чалавека немаведама чаго.
|| незак.наваро́чваць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ На́слыж ’рыба верхаводка’ (гарадоў, Нар. лекс.). Магчыма, звязана з на́стлыш ’вада пад снегам’ (Касп.), якое можна зразумець і як ’ верхаводка ’вада паверх лёду’ (хутчэй за ўсё ад насцілиць ’накрываць, пакрываць’); іншая версія — ад сліж ’назва невялікай рыбкі, што плавае па паверхні вады’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́жарка ’трэшчына на лёдзе’ (Сл. Брэс.), пожо́ра ’вада паверх лёду, верхаводка’ (ТС); параўн. абжо́ра ’вада паверх лёду’ (ЛА, 2), рус.обжо́р ’тс’, зажо́ра ’палонка’, ’яма’, зажо́ры ’талая вада пад снегам, у ямах на дарозе і палях’, чэш.požírka, požeradlo ’прадонне, глыбокае месца ў вадзе’. Узыходзіць да прасл.*žerdlo/*žьrdlo (гл. жарало), з якога ў некаторых дыялектах развілося значэнне ’крыніца’: параўн. укр.бойк.žereło ’крыніца’, польск.źródło ’тс’ і пад. У якасці назвы балота гэтая аснова ў рус.жорло́ ’правал; багністае месца на балоце’ (Куркіна, Этимология–1967, 132). Са значэння ’крыніца’, г. зн. ’вада, якая выступае з-пад зямлі’, развілося значэнне ’вада, якая выступае з-пад лёду ці снегу’. Параўн. яшчэ нажор.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бульдо́зер, ‑а, м.
Трактар, абсталяваны навясным пярэднім адвалам для перамяшчэння, разраўноўвання грунту. Бульдозеры ссоўвалі з узгоркаў на насціл вялізныя груды пяску і раўнялі яго, а аўтамашыны падвозілі з гарэлага балота тарфяны попел і сыпалі паверх пяску.Новікаў.Паабапал грэблі, ля прарытых капаў, чарнелі нассованыя бульдозерам гурбы торфу.Пташнікаў.
[Англ. bulldozer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шы́фер, ‑у, м.
1. Чорны або шэры гліністы сланец. Здабыванне шыферу.
2. Будаўнічы матэрыял у выглядзе плітак або лістоў з такога сланцу, які ўжываецца для пакрыцця даху. Будуць узводзіць другі паверх [будынка], затым ставіць кроквы, каб заўтра шыферам накрыць.Гроднеў.На страсе цесля Лявон клаў апошнія аркушы шыферу.Дубоўка.
[Ням. Schiefer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)