барвя́нец, ‑нцу, м.
Густа-чырвоны, пурпуровы колер. Тыя дрэвы, што засталіся, змянілі свой зялёны ўбор на барвянец і золата, дэманструючы гэтым непарушнасць законаў жыцця і смерці. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лі, нескл., н.
1. Кітайская мера даўжыні, роўная 0,333 м ці 576 м.
2. Мера вагі золата і серабра ў Кітаі, Манголіі, В’етнаме, роўная прыблізна 37 мг.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пата́ль, ‑і, ж.
Спец. Метал у выглядзе тонкіх палос, які выкарыстоўваецца для аддзелкі чаго‑н. замест пазалоты; фальшывае золата са сплаву медзі з цынкам і інш. металамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трансфе́рт, ‑у, М ‑рце, м.
1. Перавод замежнай валюты або золата з адной краіны ў другую.
2. Перадача права ўладання імяннымі каштоўнымі паперамі (акцыямі) адной асобы другой.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Gold
n -(e)s зо́лата
gedíegenes ~ — самаро́дак зо́лата
in ~ záhlen — плаці́ць зо́латам
das ist ~(es) wert, das ist nicht mit dem ~ zu bezáhlen — гэ́таму няма́ цаны́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
diament, ~u
м. дыямент; алмаз;
czarny diament — чорнае золата (вугаль)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
чарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. Станавіцца чорным, цёмным або чарнейшым, цямнейшым.
Золата не чарнее.
Смуглявы твар ад сонца яшчэ больш чарнеў.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вылучацца сваім колерам (пра што-н. чорнае, цёмнае).
На гарызонце чарнеў лес.
|| зак. счарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 знач.) і пачарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Non quod candet ebur, nec quod rubet omne aurum
Не ўсё, што белае,слановая косць, не ўсё, што чырвонае,чырвонае золата.
Не всё, что бело, слоновая кость, не всё, что красно, червонное золото.
бел. Пан ‒ саломаю напхан. Не тое золата, што ў скрыначцы ляжыць. Не ўсё тое золата, што блішчыць.
рус. Не всё то золото, что блестит. Бело, да не серебро. Не всё то русалка, что в воду ныряет.
фр. Tout ce qui brille n’est pas or (Не всё золото, что блестит).
англ. All is not gold that glitters (He всё то золото, что блестит).
нем. Es ist nicht alles Gold, was glänzt (Не всё золото, что блестит).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
залаты́, ‑ая, ‑ое.
1. Які складаецца з золата, з’яўляецца золатам. Залаты самародак. Залаты пясок. // Зроблены з золата. Залаты пярсцёнак. // Вытканы, вышыты пазалочанымі ніткамі. Залатыя пагоны. // Які вылічаецца на золата, па курсу золата. Залаты размен. Залатая валюта.
2. у знач. наз. залаты́, ‑ога, м. Уст. Залатая манета; чырвонец.
3. Бліскуча-жоўты, падобны колерам да золата. На неба ўсходзіў месяц залаты. Купала. Залатыя промні працягнуліся праз вокны і ў Паходнеў пакой. Хадкевіч.
4. перан. Надта добры па сваіх якасцях; цудоўны, выдатны. Залаты характар. Залатыя словы. □ «Які мілы і залаты хлопец, — падумала.. [Магдалена]. — Як ён завіхаецца каля машыны і які рухавы». Чорны.
5. перан. Шчаслівы, радасны. Залаты час. Залатое дзяцінства. □ Маладая вясна, залатая пара! Будзь красна і ясна, Не шкадуй нам дабра! Колас.
6. перан. Дарагі, любімы. Залатыя мае дзеткі.
7. Як састаўная частка некаторых батанічных і заалагічных назваў. Залатое дрэва. Залатая рыбка.
•••
Абяцаць залатыя горы гл. абяцаць.
Залатая восень гл. восень.
Залатая галава гл. галава.
Залатая жыла гл. жыла.
Залатая моладзь гл. моладзь.
Залатая сярэдзіна гл. сярэдзіна.
Залатое вяселле гл. вяселле.
Залатое дно гл. дно.
Залатое руно гл. руно.
Залаты век гл. век.
Залаты дождж гл. дождж.
Залаты фонд гл. фонд.
Залатыя рукі гл. рука.
Залатыя словы гл. слова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Злот, злоты ’польская грашовая адзінка’, адкуль ’манета вартасцю 15 кап’ (Нас., Бяльк.) і г. д. З польск. złoty ’грашовая адзінка (< ’залаты’, гл. золата). Злот, відаць, утварэнне назоўніка шляхам усячэння для падвядзення пад тып назвы іншых грашовых адзінак (рубель, дукат, талер і г. д.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)