Est vita misero longa, felici brevis
Для няшчаснага жыццё доўгае, для шчасліўца ‒ кароткае.
Для несчастного жизнь долгая, для счастливца ‒ короткая.
бел. Шчасліваму і ў сне шчасце сніцца. Радасць кароткая, як ноч у сенакос, гора доўгае, як дзень у Пятроўкі. На адну каплю мёду, а на дзве ‒ смуроду.
рус. Счастливые часов не наблюдают.
фр. Les gens heureux ne voient pas le temps passer (Счастливые не видят, как проходит время).
англ. Happiness takes no account of time (Счастье не замечает времени).
нем. Dem Glücklichen schlägt keine Stunde (Счастливые часов не замечают).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
БЕРЦЭ́ЛІУС
(Berzelius) Ёнс Якаб (20.8.1779, Веверсунда, каля г. Лінчэпінг, Швецыя — 7.8.1848),
шведскі хімік і мінералог. Чл. Каралеўскай шведскай АН (1808), яе прэзідэнт (1810—18). Скончыў Упсальскі ун-т (1801). У 1802—32 працаваў у Медыка-хірургічным ін-це ў г. Стакгольм. Адкрыў хім. элементы цэрый, селен, торый. Стварыў электрахім. тэорыю хім. роднасці, на яе аснове пабудаваў класіфікацыю элементаў, злучэнняў і мінералаў. Вызначыў ат. масы 45 хім. элементаў, увёў сучасныя сімвалы хім. элементаў, прапанаваў тэрмін «каталіз». Аўтар падручнікаў па хіміі.
Літ.:
Соловьев Ю.И., Курнной В.И. Якоб Берцелиус: Жизнь и деятельность. 2 изд. М., 1980.
т. 3, с. 124
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
отрази́ть сов.
1. (отбить удар, нападение) адбі́ць;
2. (воспроизвести изображение) адлюстрава́ць, адбі́ць; (лучи, колебательные движения и т. п.) физ. адбі́ць;
3. (воспроизвести в образах) адлюстрава́ць; (показать) паказа́ць; (выразить) вы́казаць;
отрази́ть жизнь в иску́сстве адлюстрава́ць жыццё ў маста́цтве;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
покуша́ться несов. рабі́ць зама́х; (пытаться) спрабава́ць, рабі́ць спро́бу; (вознамериваться) наме́рвацца, рабі́ць наме́р; (посягать) ква́піцца; асме́львацца што-не́будзь зрабі́ць;
покуша́ться на чью́-л. жизнь рабі́ць зама́х на чыё-не́будзь жыццё;
покуша́ться на чужо́е добро́ ква́піцца на чужо́е дабро́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ру́сло ср.
1. рэ́чышча, -шча ср., ручво́, -ва́ ср.; ло́жа, -жа ср.;
ру́сло вы́сохшей реки́ рэ́чышча (ручво́) вы́сахлай ракі́;
2. перен. ход, род. хо́ду м., ручво́, -ва́ ср.;
жизнь вошла́ в норма́льное ру́сло жыццё пайшло́ нарма́льным хо́дам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цепля́ться
1. (задевать, зацепляться) чапля́цца;
2. (стремиться сохранить что-л.) разг. чапля́цца (за што);
цепля́ться за жизнь чапля́цца за жыццё;
3. перен. (привязываться, придираться) чапля́цца, прычэ́плівацца (да каго); (находить предлог) чапля́цца;
цепля́ться за ме́лочи чапля́цца за дро́бязі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сікла ‘рыба галец, Nemachilus barbatulus’ (Дэмб. 2, Жук.), ‘галец — уюн Cobitis barbatula’ (Дэмб. 1), ‘лічынка міногі Lampertra mariae Berg.’ (Яшкін, З жыцця; Інстр. 2), сіко́лка, сікоўка ‘рыба’ (?) (Мат. Гом.). Укр. сі́ква ‘галец’, си́кля ‘шчыпоўка’, рус. си́кла ‘галец’, ‘шчыпоўка’, польск. sikawka ‘шчыпоўка’, чэш., славац. sekavec, sykavec, н.-луж. sykanc, sykawice, sykawka, серб.-харв. seka, sjekaća ‘тс’. Цяжка размежаваць назвы рыб сямейства ўюновых. Махэк₂ (540) лічыць іх усе дэрыватамі ад *sěk‑ (гл. секаўка); Брукнер (490) — ад *sikati (гл. сікаўка). Але, відаць, тут трэба выдзеліць назвы шчыпоўкі ад *sěk‑, а назвы гальца лічыць вытворнымі ад *sik‑ (параўн. іншую назву гэтай рыбы: рус. паўд. сциколка, укр. (с)цикун), таму што гальцы пры недахопе кіслароду захватваюць яго ротам і з шумам выпускаюць праз заднюю адтуліну (Сабанееў, Жизнь, 50 і наст.). Параўн. таксама сіка, сік, сікаўка (гл.). Лаўчутэ (Балтизмы, 131) лічыць магчымым узвесці гэтую назву да лат. sîks ‘маленькі, дробны’, siklis, siklins ‘маленькі лясок’, sīkuļa, sīkuļe ‘маленькая, дробная жывёліна’, што з-за шырокай распаўсюджанасці назваў у славянскім свеце не пераконвае, гл. Анікін, Опыт, 276–277. Ён жа мяркуе пра змяшэнне назваў, матываваных каранямі sik‑ ‘мачыцца’ і sik‑/syk‑ ‘шыпець’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кіпе́ць несов.
1. кипе́ть;
2. перен. кипе́ть, кипяти́ться;
◊ рабо́та кіпі́ць — рабо́та кипи́т;
кроў кіпі́ць — кровь кипи́т;
як у гаршку́ (катле́) к. — как в котле́ кипе́ть;
жыццё кіпі́ць — жизнь бьёт ключо́м;
к. ад зло́сці — кипе́ть от зло́бы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ператвары́ць сов.
1. преврати́ть, обрати́ть;
п. краі́ну ў квітне́ючы сад — преврати́ть страну́ в цвету́щий сад;
вёску ~ры́лі ў ву́зел абаро́ны — дере́вню преврати́ли в у́зел оборо́ны;
п. у жарт — преврати́ть (обрати́ть) в шу́тку;
2. преобрази́ть;
п. зямлю́ — преобрази́ть зе́млю;
3. (в дело, в жизнь) претвори́ть, воплоти́ть;
п. ма́ры ў жыццё — претвори́ть (воплоти́ть) мечты́ в жизнь;
4. (у каго, што) фольк. преврати́ть, оберну́ть (в кого, что, кем, чем);
чараўні́ца ~ры́ла чалаве́ка ў дрэ́ва — колду́нья преврати́ла челове́ка в де́рево
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АЙНІ́
(сапр. Садрыдзін Саід-Мурадзада; 27.4.1878, кішлак Сактарэ, каля г. Гіждуван, Узбекістан — 15.7.1954),
таджыкскі пісьменнік, вучоны. Ганаровы акад. АН Узбекістана (1943), 1-ы прэзідэнт АН Таджыкістана (з 1951). Вучыўся ў бухарскіх медрэсе. Пісаў на тадж. і узб. мовах. Прапагандаваў асв. ідэі. Аўтар зб. вершаў «Іскры рэвалюцыі» (1923). Талент Айні-бытапісца выявіўся ў аповесці «Адзіна» (1924), раманах «Дахунда» (1930), «Рабы» (1935). Аўтар кн. «Успаміны» (кн. 1—4, 1949—54), прац па гісторыі і л-ры народаў Сярэдняй Азіі, пра творчасць Рудакі, Ібн Сіна, Фірдаўсі, Саадзі, Наваі і інш. Дзярж. прэмія СССР 1950.
Літ.:
Айни X. Жизнь Садриддина Айни: (краткий хронол. очерк). Душанбе, 1982.
т. 1, с. 176
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)