ушы́ць, ушыю, ушыеш, ушые; зак., што.

1. Прышыць, прымацаваць. Залатала матка.. [Міхасёву] сярмягу, ушыла гузікі. Колас. // Прышыць, зашыць што‑н. унутр, устаўляючы ў што‑н. Яшчэ днём у мяшок з толам ушылі гранату «лімонку», да канца яе прывязалі сто метраў кабелю. Карпюк.

2. Паменшыць памеры чаго‑н., забраўшы лішняе ў швы. Пілотка была вялікая, і яе ўшылі. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шурпа́тасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць шурпатага. Каб не ўпасці, Алеся намацвае рукамі халодную шурпатасць сцяны. Скрыган.

2. Нягладкае, з невялікімі няроўнасцямі месца. Настаўнік узяў разец і некалькі разоў прайшоўся ім, падчышчаючы шурпатасці. Пальчэўскі.

3. звычайна мн. (шурпа́тасці, ‑ей); перан. Непрыемнасці, непаразуменні і пад. (пра чые‑н. адносіны). Час ідзе. З кожным днём змяняецца жыццё, згладжваюцца былыя шурпатасці. Шынклер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзень (род. дня) м.

1. в разн. знач. день; (месяца — ещё) число́ ср.;

ён пяць дзён хварэ́ў — он пять дней боле́л;

выхадны́ дз. — выходно́й день;

Дз. дру́ку — День печа́ти;

дні дзяці́нства — дни де́тства;

чэ́рвеня пя́тага дня — ию́ня пя́того числа́;

2.: ужо́ дз. света́ет; рассвело́;

да дня — за́темно, до рассве́та;

○ пара́дак дня — поря́док дня, пове́стка дня;

паля́рны дз. — поля́рный день;

саніта́рны дз. — санита́рный день;

светлавы́ дз. — светово́й день;

рабо́чы дз. — рабо́чий день;

разгру́зачны дз. — разгру́зочный день;

◊ до́бры дз.! — до́брый день!; здра́вствуй(те)!;

дз. адчы́неных дзвярэ́й — день откры́тых двере́й;

як ноч і дз. — как ночь и день;

наве́сці цень на я́сны дз. — навести́ тень на плете́нь (на я́сный день);

гэ́тымі дня́мі, на гэ́тых днях — на днях;

аднаго́ дня — в оди́н прекра́сный день;

цалю́ткі (цэ́лы) дз. — день деньско́й;

аб дз., за адзі́н дз. — в оди́н день;

дз. за днём — день за днём;

з ко́жным днём — с ка́ждым днём, день ото дня;

дз. пры дні — изо дня́ в день;

дз. у дз. — ежедне́вно, ка́ждый день;

дз. і ноч — день и ночь;

да гэ́тага дня, па гэ́ты дз. — по сей день;

з дня ў дз. — ежедне́вно;

з дня на дз. — со дня на́ день;

дз.-другі́ — день-друго́й;

дні злі́чаны — дни сочтены́;

на чо́рны дз. — на чёрный день;

за́ўтрашні дз. — за́втрашний день;

сяро́д бе́лага дня — среди́ (средь) бе́лого дня;

учара́шні дз. — вчера́шний день;

чуць дз. — ни свет ни заря́;

ко́жны бо́жы дз. — ка́ждый бо́жий день;

да канца́ дзён (сваі́х) — до конца́ дней (свои́х);

жыць сяго́нняшнім днём — жить сего́дняшним днём;

на схі́ле дзён — на зака́те дней;

лічы́ць дні — счита́ть дни;

су́дны дз. — су́дный день;

за́днім днём — за́дним число́м;

лі́чаныя дні — счи́танные дни;

займа́цца на дз. — бре́зжить, бре́зжиться;

днём з агнём не знайсці́ — днём с огнём не найти́;

на зло́бу дня — на зло́бу дня;

я́сна, як бо́жы дз. — я́сно, как бо́жий день;

не па днях, а па гадзі́нах — не по дням, а по часа́м;

абы́ дз. да ве́чара — че́рез пень коло́ду;

вось табе́, ба́бка, і Ю́р’еў дз. — погов. вот тебе́, ба́бушка, и Ю́рьев день

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

і́ней, ‑ю, м.

Від атмасферных ападкаў: ледзяныя крышталікі, якія ўтвараюцца ў выніку ахаладжэння вадзяной пары ў ясныя і ціхія ночы і асядаюць тонкім слоем на глебе, дрэвах і інш.; параўн. шэрань. Днём яшчэ цёпла, а ночы — золкія.., і ранкамі на бульбоўніку, на траве белыя махры інею. Мележ. Пад раніцу ўжо браліся замаразкі, трава і лісце кустоў пакрываліся шараватым інеем. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пашанцава́ць, ‑шанцуе; безас. зак., каму і без дап.

Пра спрыяльны для каго‑н. збег акалічнасцей, пра ўдачу ў чым‑н. Сердзюку пашанцавала ўдвайне. Аднаго парушальніка ён падмяў жыўцом і, седзячы на ім верхам, дагнаў з аўтамата другога. Брыль. І вось я на месцы. На гэты раз мне пашанцавала: я дабраўся днём. Ракітны. Пашанцавала нам тут неяк за адзін дзень упаляваць трох лісіц. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

працаўні́к, ‑а, м.

1. Той, хто працуе. Усіх сумленных, па-сапраўднаму актыўных і надзейных працаўнікоў цяжка і пералічыць. Кулакоўскі. Была ў доктара адзіная слабасць — добрасумленнаму працаўніку многае мог дараваць. Шамякін.

2. чаго ці які. Работнік якой‑н. галіны, сферы працы. Працаўнікі навукі. З кожным днём становіцца лепшым жыццё працаўнікоў калгаснай вёскі. □ Адзін з рэдакцыйных працаўнікоў папрасіў, каб кожны расказаў пра сябе. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слабе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Рабіцца слабым ці больш слабым (у 1, 2, 5, 7–9, 14 знач.). Дарога далёкая, цяжкая, коні слабеюць. Брыль. Ён [воўк] рэшту сіл ізноў збірае. Мацней на лапы налягае, Ды іх няма за што зацяць, Яны слабеюць, слізгацяць. Колас. З кожным днём слабела вастрыня зроку. Марціновіч. Пустаты няма. Там, дзе слабее палітычная работа, ажывае чужая ідэалогія. Дзенісевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ча́ра, ‑ы, ж.

Паэт. Пасудзіна для піцця віна. А пасля па чары «Цынандалі» Вып’ем за здароўе тых сяброў, Што сягоння ў далёкіх далях Б’юцца за Бабруйск і Магілёў. Панчанка. Хочацца сціснуць далоні, У поглядзе дружбу спаткаць, Поўныя накіпам, звонам Хмельныя чары падняць. Танк. / у вобразным ужыванні. Я з кожным днём раблюся больш цвярозым, хоць з большай смагай чару п’ю жыцця. Дубоўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

здра́вствовать несов. (быть здоровым) быць здаро́вым, быць у до́брым здаро́ўі; (жить) жыць; (процветать) квітне́ць;

◊

да здра́вствует! няха́й жыве́!;

жела́ю здра́вствовать до́брага здаро́ўя, (днём) до́бры дзень!, (вечером) до́бры ве́чар!, (при прощании) быва́йце (бу́дзьце) здаро́вы!, жада́ю до́брага здаро́ўя!;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

махры, ‑роў; адз. махор, ‑хра, м.

1. Свабодна звісаючыя ніткі, шнуркі па краях якой‑н. тканіны. У Івана на шыі новы шалік, шэранькі, а ў Куліны — вялікая кашміровая хустка з махрамі. Гарэцкі.

2. Шматкі, абвіслыя касмылі па краях чаго‑н. Днём яшчэ цёпла, а ночы — волкія, важкія, і ранкамі на бульбоўніку, на траве белыя махры інею. Мележ.

3. Пялёсткі ў махровых кветках.

4. Тонкія адгалінаванні кораня расліны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)