фільтр, ‑а, м.
Прыстасаванне або рэчыва для ачысткі вадкасцей або газаў ад непатрэбных прымесей. Фільтр процівагаза. Пясочны фільтр. Цыгарэты з фільтрам. // Спец. Прыбор для затрымкі пэўных прамянёў і пад. Электрычны фільтр. Акустычны фільтр.
[Фр. filtre ад лац. filtrum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́мпа1
(фр. pompe)
прыстасаванне для падачы куды-н. або адкачвання вадкасці, газаў (напр. пажарная п.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
эканама́йзер, ‑а, м.
Спец.
1. Прыстасаванне для награвання вады ці паветра цеплынёй дымавых газаў ці адпрацаванай парай. Паветраны эканамайзер.
2. Прыстасаванне ў карбюратары рухавіка ўнутранага згарання, якое служыць для абагачэння гаручай сумесі пры максімальнай пагрузцы.
[Англ. economizer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЯСПО́ЛЫМНАЕ ЎЗРЫВА́ННЕ,
спосаб узрывання, пры якім разбурэнне адбываецца ў выніку ўтварэння вял. аб’ёму негаручых газаў або газаў, што тушаць полымя. Пры бясполымным узрыванні выкарыстоўваюць спец. патроны: кардокс, гідрокс, эрдокс. Засн. на пераўтварэнні патэнцыяльнай энергіі ў кінетычную вадкіх, цвёрдых і газападобных пад высокім ціскам рэчываў, якія могуць хутка выпарацца, расшырацца ці хімічна ўзаемадзейнічаць. Выкарыстоўваецца ў шахтах, небяспечных на газ і пыл.
т. 3, с. 418
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Пшык — выклічнік для перадачы інтэнсіўнага згарання (Шымк. Собр.), імітуе гукавы эфект ад запаленага пораху, гарачага жалеза, апушчанага ў ваду; выпусканне газаў (Нас.): зрабіў пшык (Сержп.), ’нічога, пустата’ (ТСБМ, Сцяшк.), пшы́каць ’рабіць успышку порахам; ціха выпускаць газы’ (Нас.), пшы́чыць ’сіпець (пра гадзюку)’ (ЛА, 1), сюды ж пшы́каўка ’порхаўка’ (ЛА, 1; смарг., Сл. ПЗБ). Гукаперайманне, параўн. укр. пшик, якое Смаль–Стоцкі (Приміт., 170) трактуе як “стары выгук”.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АВАГА́ДРА ЗАКО́Н,
адзін з асноўных законаў малекулярнай фізікі, паводле якога ў роўных аб’ёмах ідэальных газаў пры аднолькавых т-ры і ціску змяшчаецца аднолькавая колькасць малекул. Адкрыты А.Авагадра ў 1811. З Авагадра закона вынікае, што пры аднолькавых т-ры і ціску 1 моль кожнага ідэальнага газу займае аднолькавы аб’ём. роўны пры нармальных умовах 22,4∙10-3 м³, ці 22,4 л, а шчыльнасці газаў прама прапарцыянальныя іх малекулярным масам.
т. 1, с. 57
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
гангрэ́на, ‑ы, ж.
Амярцвенне якога‑н. участка біялагічнай тканкі, органа або часткі цела ў выніку парушэння кровазвароту.
•••
Газавая гангрэна — цяжкае захворванне, якое выклікаецца заражэннем раны анаэробнымі бактэрыямі і пры якім распад тканак суправаджаецца ўтварэннем у іх газаў.
[Грэч. gángraina.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сапло́, ‑а, н.
Канал спецыяльнага профілю, прызначаны для разгону вадкасцей ці газаў да пэўнай скорасці і надавання патоку зададзенага кірунку. Аж задрыжала даль ад грому, Бушуе полымя з сапла, У вышыні над касмадромам — Палоска зыркага святла. Матэвушаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кале́ктар, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Установа, якая займаецца зборам і размеркаваннем чаго-н. па падведамасных яму арганізацыях.
Бібліятэчны к.
2. Шырокая труба ці канал для адводу вадкасцей або газаў (спец.).
3. Частка генератара пастаяннага току, якая служыць для ператварэння пераменнага току ў пастаянны (спец.).
4. Падземная галерэя для ўкладкі кабеляў (спец.).
Кабельны к.
|| прым. кале́ктарны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рука́ў, -кава́, мн. -кавы́, -каво́ў, м.
1. Частка адзення, якая пакрывае руку.
Доўгія рукавы (да кісці). Кароткія рукавы (якія закрываюць плячо).
2. Адгалінаванне ад галоўнага рэчышча ракі.
Р.
Нёмана.
3. Шланг для падачы вадкасцей або сыпучых цел, газаў.
Пажарны р.
Р. млына.
Усмоктвальны р.
|| памянш. рука́ўчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
|| прым. рука́ўны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)