тыпало́гія, ‑і, ж.

Навуковы метад, звязаны з сістэматызацыяй або класіфікацыяй прадметаў, з’яў, паняццяў і пад. і вызначэннем іх тыпаў.

•••

Тыпалогія лінгвістычная — раздзел мовазнаўства, які вывучае мовы свету з пункту погляду падабенства і адрознення іх структуры.

[Ад грэч. typos — адбітак, форма і logos — вучэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шумавы́, ‑ая, ‑ое.

1. Які мае адносіны да шуму (у 1 знач.); звязаны з стварэннем шуму. Шумавыя эфекты. Шумавое афармленне радыёперадачы.

2. У паляўнічых — пра звера, паднятага з лежні, спуджанага паляўнічымі сабакамі, шумам. Шумавы заяц.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тэхні́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да тэхнікі (у 1 знач.), звязаны з ёй. Тэхнічныя праблемы. Тэхнічны прагрэс. Тэхнічная рэканструкцыя народнай гаспадаркі. // Які звязаны з вывучэннем, пашырэннем і навуковай распрацоўкай тэхнікі; які абумоўлівае гэтыя працэсы. Тэхнічныя навукі. Тэхнічныя веды. Тэхнічная літаратура. Тэхнічная інфармацыя. // Які заняты, працуе ў галіне тэхнікі. Тэхнічная інтэлігенцыя.

2. Які мае адносіны да тэхнікі (у 2 знач.), звязаны з абслугоўваннем, захаваннем, выкарыстаннем і эксплуатацыяй яе. Тэхнічныя навыкі. Тэхнічныя прыёмы.

3. Які мае адносіны да работы машын і механізмаў, звязаны з працэсам вытворчасці чаго‑н. Тэхнічныя магчымасці станка. Тэхнічныя патрабаванне Тэхнічная дакументацыя. // Звязаны з абслугоўваннем тэхнікі якой‑н. вытворчасці. Тэхнічная служба. Тэхнічны аддзел. Тэхнічны склад.

4. Які падлягае выкарыстанню або апрацоўцы ў прамысловасці. Тэхнічныя культуры. Тэхнічная вада. Тэхнічнае масла.

5. Які выконвае розныя дапаможныя работы ў якой‑н. справе. Тэхнічны сакратар. Тэхнічныя работнікі сцэны.

6. Які абазначае спецыяльнае паняцце, што адносіцца да якой‑н. галіны тэхнікі і навукі; прафесіянальны (пра слова, выраз). Тэхнічны тэрмін.

7. Які вылучаецца высокай тэхнікай, майстэрствам (пра спорт, мастацтва). Тэхнічны баксёр.

•••

Тэхнічны кантроль — нагляд за якасцю прамысловай прадукцыі, за адпаведнасцю яе ўстаноўленым стандартам.

Тэхнічны мінімум — сукупнасць ведаў у якой‑н. галіне, неабходныя для рабочага адпаведнай спецыяльнасці.

Тэхнічная норма — норма выпрацоўкі, якая ўстанаўліваецца з улікам забеспячэння тэхнікай і ўмоў працы.

Тэхнічны рэдактар — рэдактар, які ведае паліграфічным афармленнем кнігі, газеты і пад.

Тэхнічны савет — кансультатыўны орган па пытаннях тэхнікі (пры міністэрстве, навукова-даследчым інстытуце, канструктарскім бюро).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

агрэга́тны

(лац. aggregatus = злучаны)

1) сабраны ў цэлае, сукупны, сумарны;

2) звязаны з фізічным станам рэчыва (цвёрдага, вадкага, газападобнага).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

анама́стыка

(гр. onomastikos = звязаны з імем)

1) сукупнасць уласных імёнаў у мове;

2) раздзел мовазнаўства, які вывучае ўласныя імёны.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

геа-

(гр. ge = Зямля)

першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «звязаны з Зямлёй, з навукай аб Зямлі».

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

гемаліты́чны

(ад гема- + гр. lysis = распад, растварэнне)

звязаны са з’явай гемолізу (напр. г-ыя атруты, г-ая хвароба нованароджаных).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

дэталіме́трыя

(ад дэталь + -метрыя)

раздзел сенсітаметрыі, звязаны з фатаграфічным выяўленнем адлюстраванняў дробных дэталей, якія адрозніваюцца адна ад адной яскравасцю.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ізаэнтрапі́чны

(ад іза- + энтрапія)

звязаны з нязменнасцю энтрапіі;

і. працэс — змена стану фізічнай сістэмы, калі не змяняецца яе энтрапія.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

паліты́чны

(гр. politikos)

1) звязаны з палітыкай;

2) дзяржаўны, грамадска-прававы;

п. лад — форма арганізацыі дзяржаўнай улады ў краіне.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)