партакты́ў, ‑тыву, м.
Партыйны актыў — актыў партыйнай арганізацыі. Сход мясцовага партактыву. // Сход актыву партыйнай арганізацыі. Абмеркаваць кандыдатуру на партактыве. □ — Ну, не! Дэталі будуць, падрабязнасці. .. [Шарупіч] і перад воінамі выступаў і на партактыве. Кажуць, вельмі цікава. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перасмыкну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
Разм. Зрабіць сутаргавы, нервовы рух; сутаргава перакрывіцца. Плечы ў маці перасмыкнуліся, як ад нечаканага дотыку халоднага. Шамякін. Перад вачыма дзяўчыны заскакалі нейкія кругі, твар яе балюча перасмыкнуўся. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рызыка́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Смелы, адважны чалавек. Настойлівыя рызыканты, яны ныралі ў цёмную ноч, мала думаючы дый не ведаючы, што іх чакае, калі зловяць. Брыль. — Бач ты яго, рызыканта! Перад машынай дарогу пераязджаць! Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ске́псіс, ‑у, м.
Скептычныя адносіны да чаго‑н., сумненне ў чым‑н., скептыцызм (у 2 знач.). Здарылася так, што перад Іванавымі вачыма прамільгнуў вельмі яскравы выпадак жыцця, які надоўга засмуціў яго нявер’ем і скепсісам. Быкаў.
[Ад грэч. skepsis — разбор, сумненне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ты́шчыцца, ‑шчуся, ‑шчышся, ‑шчыцца; незак.
Разм. Пралазіць, прабірацца з цяжкасцю; лезці куды‑н. Няхутка задрамаў... Чую, што нехта пад коўдру тышчыцца. Мыслівец. То перад вачыма, то тамака вунь, уводдалі — тышчылася вясенняе зяленіва, лезла напралом. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упакава́цца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; зак.
1. Сабраць свой багаж, свае рэчы, звязаўшы іх у пакункі, цюкі, злажыўшы ў чамадан і пад. Упакавацца перад ад’ездам.
2. Умясціцца, улажыцца ў што‑н. Усе рэчы ўпакаваліся ў чамадан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчадрэ́ц, ‑раца, м.
Уст. Даўні звычай адзначаць вечар напярэдадні Новага года; сам гэты вечар. Яшчэ зранку на шчадраца — у дзень перад Новым годам — уся сям’я пачынала займацца куццёю. Якімовіч. // Песня, якая спяваецца ў гэты вечар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спас 1 ‘Збавіцель; адна з назваў Хрыста’, ‘назва кожнага з трох асенніх царкоўных свят’ (ТСБМ), ‘Спас, свята 6/19 жніўня’ (Шат., Сл. ПЗБ, Жыв. сл.), Спас ‘імя аднаго са святых’ (Пятк. 2, Федар. 4), іспас ‘свята’ (Сержп. Прымхі), спасі́цель ‘тс ’ (Ян.), сюды ж спа́саўка ‘пост перад Спасам’ (ТСБМ, Касп., Байк. і Некр., Скарбы, Ян., Сл. ПЗБ), ‘сорт груш (яблык), якія паспяваюць перад Спасам’ (ТСБМ), спа́соўка ‘тс’ (ТС), ‘двухтыднёвы прамежак часу перад і пасля Спаса’ (ТС), спасо́ўкі ‘восеньскія мухі’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел. Спас ‘Збавіцель, Хрыстос’. Укр. Спас ‘Збавіцель’, спа́сівка ‘пост у канцы лета’, ‘сорт яблык (груш)’, рус. Спас ‘Збавіцель, Хрыстос’, адкуль Спа́сов день, стараж.-рус. Съпасовъ дьнь (6 жніўня); таксама рус. Спас ‘свята (6/19 жніўня). Ад ст.-слав. съпасъ < съпасти ‘берагчы, ратаваць’, стараж.-рус. съпасти ‘выратаваць’ < прасл. *pasti ‘пасвіць; берагчы’; гл. Фасмер 3, 732), які адзначае тут кальку грэч. σωτήρ ‘Збавіцель’. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 366.
Спас 2 ‘ратунак, выратаванне’ (Жд. 3, Ян., Шатал., ТС). Скарочана з спасе́нне (спасе́нье) (ТС, Нас., Шат., Гарэц.) ад спасці́ ‘выратаваць’ (Сл. ПЗБ), што праз царкоўнаславянскую з ст.-слав. съпасти. Гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
від¹, -у, М аб відзе, на віду́, м.
1. Тое, што адкрываецца перад вачамі, перспектыва, а таксама адлюстраванне яе.
В. на мора.
Альбом з відамі Каўказа.
2. Тое, што і выгляд (у 1 знач.).
Спалоханы в. твару.
Стрэльба страціла ўжо былы колер і в.
3. мн., перан. Меркаванні; намер.
Віды на ўраджай.
Віды на будучае.
◊
Паставіць на від каму — зрабіць папераджальную заўвагу, вымову.
|| прым. відавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Відавыя паштоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
красава́цца, -су́юся, -су́ешся, -су́ецца; -су́йся; незак.
1. Прыцягваць увагу, вылучацца сваім хараством.
У цэнтры горада красуецца новы тэатр.
Нібы кветка, красуецца дачка.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць на відным месцы; вылучацца, віднецца.
На стале красавалася ваза з кветкамі.
3. Выстаўляць сябе напаказ, любуючыся сваёй знешнасцю.
Любіць дзяўчына к. перад люстрам.
4. Жыць шчасліва, паспяхова развівацца.
Красуйся, мой родны край!
|| зак. пакрасава́цца, -су́юся, -су́ешся, -су́ецца; -су́йся (да 3 знач.).
|| наз. красава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)