Verbum

пераме́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Змераць або памераць нанава, яшчэ раз.

П. куплены адрэз.

2. Змераць, памераць усё, многае.

П. усе ўчасткі.

3. перан. Шмат прайсці, пахадзіць па якойн. тэрыторыі (разм.).

Многа дарог мне прыйшлося п. сваімі нагамі.

|| незак. перамяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.) і пераме́рваць, -аю, -аеш, -ае.

перасалі́ць, -салю́, -со́ліш, -со́ліць; -со́лены; зак.

1. што. Пакласці вельмі многа солі ў што-н.

П. суп.

2. перан. Перайсці мяжу, меру дазволенага ў чым-н. (разм.).

П. у жартах.

|| незак. перасо́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. перасо́льванне, -я, н. (да 1 знач.) і перасо́л, -у, м. (да 1 знач.).

Недасол на стале, а перасол на спіне (прымаўка).

дарагі́, -а́я, -о́е; даражэ́йшы.

1. Які каштуе многа грошай, высока цэніцца; проціл. танны.

Дарагая мэбля.

Дорага (прысл.) каштуе.

2. перан. Які звязаны з вялікімі намаганнямі, ахвярамі.

Дарагая перамога.

3. перан. Такі, якім даражаць, якога шануюць.

Нам дарагая памяць герояў.

Дарагая тая хатка, дзе радзіла мяне матка (прыказка).

4. Ласкавы, мілы, любімы.

Д. друг.

Пішы часцей, дарагая сяброўка.

жале́зны, -ая, -ае.

1. гл. жалеза.

2. Які змяшчае ў сабе многа жалеза.

Жалезная руда.

3. перан. Дужы, моцны.

Жалезныя мышцы.

Жалезнае здароўе.

4. перан. Цвёрды, неадступны, стойкі.

Жалезная воля.

Жалезная дысцыпліна.

○

Жалезны век — эпоха ў развіцці чалавецтва, калі чалавек пачаў выкарыстоўваць жалеза ў якасці асноўнага матэрыялу для вырабу прылад працы.

◊

Наесціся жалезнага бобу (разм.) — набрацца цярпення, праявіць упартасць.

вучо́ны, -ая, -ае.

1. Вывучаны, навучаны чаму-н.

Не вучы вучонага (прыказка). В. мядзведзь (дрэсіраваны).

2. Высокаадукаваны, які многа ведае ў галіне якой-н. навукі.

В. чалавек.

В. садавод.

3. Які мае адносіны да навукі, навуковы.

Вучонае званне.

Вучоная ступень.

4. у знач. наз. вучо́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Спецыяліст у якой-н. галіне навукі.

Выдатны в.

вы́касіць, -кашу, -касіш, -касіць; -кашаны; зак.

1. што. Скасіць дзе-н. траву і пад.

В. сенажаць.

2. перан., каго-што. Знішчыць у вялікай колькасці (агнём, пошасцю і пад.; разм.).

Некалі тут халера выкасіла многа людзей.

Пажарам выкасіла (безас.) паўвёскі.

В. кулямётам рады ворага.

|| незак. выко́шваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выко́шванне, -я, н.

|| прым. выкасны́, -а́я, -о́е (спец.).

лапа́та, -ы, ДМ -па́це, мн. -ы, -па́т, ж.

Металічная, драўляная і іншая прылада з дзяржаннем і шырокім плоскім ніжнім канцом для капання, перамяшчэння чаго-н.

Жалезная л.

◊

Грэбці грошы лапатай (разм.) — атрымліваць многа грошай.

|| памянш. лапа́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж. і лапа́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. лапа́тны, -ая, -ае.

набі́цца, -б’ю́ся, -б’е́шся, -б’е́цца; -б’ёмся, -б’яце́ся, -б’ю́цца; -біся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пранікнуць куды-н., запоўніць што-н. (пра пясок, пыл і пад.).

Снег набіўся за каўнер.

2. Сабрацца ў вялікай колькасці дзе-н. (разм.).

Многа народу набілася ў клуб.

3. Напрасіцца, навязацца (разм.).

Н. ў сябры.

|| незак. набіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

кульга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. Хадзіць чыкільгаючы, нясмела ступаючы на карацейшую ці балючую нагу.

2. Быць кульгавым, мець карацейшую ці балючую нагу.

3. перан. Мець недахопы, быць у нездавальняючым стане (разм.).

У яго арфаграфія кульгае.

◊

Кульгаць на абедзве нагі (разм., неадабр.) — мець многа прабелаў (пра чые-н. веды, пра якую-н. справу, работу).

|| наз. кульга́нне, -я, н.

су́мны, -ая, -ае.

1. Які адчувае сум, смутак; маркотны, а таксама які выражае сум, смутак.

С. чалавек.

Сумныя вочы.

Мне сумна (у знач. вык.).

2. Які мае ў сабе штон. сумнае, поўны суму.

Сумнае апавяданне.

У казцы многа сумнага (наз.).

3. Які выклікае, наводзіць сум, смутак.

Сумная дарога.

|| наз. су́мнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).