Біча́йка 1 ’накрыўка дзежкі’ (Юрч.), ’абячайка, лубок у рэшаце’ (Нас., Касп., Бяльк.), ’вобад у бубне’ (Бяльк.). Таго ж паходжання, што і абе́чак (гл.). Фанетыка слова палеская (*ě > i, параўн. Краўчук, УМШ, 1960, 6, 61–62). Сюды адносіцца і біча́й ’круглая дзірка ў верхнім ручным камені жорнаў’ (Касп.).

Біча́йка 2 ’вузкая незасеяная палоска каля палявой дарогі’, біча́й ’бераг лужка, аборка’ (Юрч.). Метафарычнае ўжыванне слова біча́йка 1 (гл.), якое ў гаворках значыць і ’вобад’ (> ’край’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

next to [ˈneksttə] prep.

1. по́бач (з/са), каля́, ля;

I sat next to him. Я сядзеў побач з ім.

2. пасля́; другі́ па ва́жнасці, велічыні́ і да т.п.;

Next to swimming his favourite sport was basketball. Пасля плавання яго любімым відам спорту быў баскетбол.

3. ама́ль;

It cost me next to nothing. Гэта мне амаль нічога не каштавала.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

сень ж., уст.

1. (покров) за́сень, -ні ж., ша́ты, -таў ед. нет;

под се́нью широколи́ственных дере́вьев у за́сені шыракалі́стых дрэў;

2. (место, пристанище) прыту́лак, -лку м.;

◊

под сенью а) (под защитой) пад ахо́вай, пад абаро́най, пад засцяро́гай; б) (вблизи) паблі́зу, блі́зка, каля́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

стесни́ться

1. (тесно сдвинуться) сці́снуцца, сто́ўпіцца;

стесни́ться у вхо́да в теа́тр сці́снуцца (сто́ўпіцца) каля́ ўвахо́ду ў тэа́тр;

2. (ограничить себя в чём-л.) паці́снуцца, абмежава́ць сябе́;

3. перен. (сжаться) сці́снуцца (ад чаго);

грудь стесни́лась тоско́й гру́дзі сці́снула туга́, гру́дзі сці́снуліся ад тугі́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

что́-то​II нареч., разг.

1. (в некоторой степени, несколько; вроде) не́шта;

что́-то о́коло со́тни не́шта каля́ со́тні;

что́-то вро́де флане́ли не́шта накшта́лт флане́лі;

2. (почему-то; неясно почему) не́шта, чаму́сьці;

он что́-то пло́хо вы́глядит ён не́шта (чаму́сьці) дрэ́нна выгляда́е.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

банке́т​2

(фр. banguette)

1) невысокі земляны насып для засцярогі чыгункі або гідратэхнічнага збудавання ад размывання вадой;

2) невысокі насып каля ўмацаванага вала для зручнасці стральбы з вінтовак;

3) пляцоўка на судне для размяшчэння компасаў, дальнамераў і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

клубіяні́ды

(н.-лац. clubionidae)

сямейства павукоў бледна-жаўтаватай, жоўта-зялёнай ці светла-карычневай афарбоўкі, якое ў сусветнай фауне налічвае каля 1,5 тысяч відаў; жывуць у скручаным лісці, у траве, пад карой, у імху, лясным подсціле або пад камянямі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Est arbuscula non truncus curvandus in uncum

Трэба гнуць у дугу дрэўца, а не сагнуты ствол.

Нужно гнуть в дугу деревце, а не изогнутый ствол.

бел. Гні дрэва, пакуль маладое. Тады дзяцей вучаць, як каля лаўкі ходзяць. Тады трэба сеч, як упоперак лаўкі мог леч, а тагды не ўзмог, як уздоўж лёг.

рус. Гни дерево, пока гнётся, учи дитятко, пока слушается. Учи сына, когда поперёк лавки лежит, а когда вдоль вы тянется ‒ трудно будет. Секи ребёнка поперёк доски, а вдоль протянется ‒ тебе достанется.

фр. L’arbre se redresse quand il est jeune (Дерево выпрямляется, когда оно молодое). Vieux bois n’obéit pas à la main (Ста­рое дерево не послушно руке).

англ. A tree must be bent while it is young (Гни дерево, пока оно молодое).

нем. Den Baum muß man biegen, weil er noch jung ist (Дерево нужно гнуть, потому что оно молодо).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Aedis apud postes canis est magis acer (asper) in hospes

Каля вушака сабака мацней брэша на чужых людзей.

У дверного косяка собака сильнее лает на чужих людей.

бел. На сваім падвор’і і сабака пан. На сваім падворку і сабака адважнейшы. І певень на сваім сметніку гаспадар. Кожны кулік на сваім полі вялік.

рус. На своей улочке храбра и курочка. Всяк петух смел на своей навозной куче. На своём пепелище и курица бьёт, а петух никому спуску не даёт. Всяк в своём доме хозяин. Всяк кулик на своём болоте велик. В своём гнезде и ворона коршуну глаз выклюет.

фр. Tout chien est lion dans sa maison (В своём доме всякая собака ‒ лев).

англ. Every cock is proud on his own dunghill (Каждый петух важен на своей навозной куче).

нем. Der Hahn ist König auf seinem Mist (Петух ‒ король на своей навозной куче).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Пры́печ 1, прі́печь, пры́печак, пры́пэчэк, пры́пэчка, прэ́пічок, прі́пачак, пры́печча, пры́пяшнік ’прыпек’, ’выемка для вуголля, попелу ў печы’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Яруш., Бяльк., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс., Янк. 1, Янк. 2, Ян., Стан., Растарг., Шат., ЛА, 4). Рус. при́печь, припе́чек, припе́чье ў аналагічных значэннях, укр. припі́чок ’прыпек; ляжанка на печы’, польск. przypiecek ’ляжанка на печы’. Прэфіксальная (пры́печ) і конфіксныя (пры́печак і пад.) дэрываты ад печ (гл.).

Пры́печ 2 ’пясчаныя берагі; пляж’ (Жучк., Стан.), ’пясчаны спадзісты бераг’, ’пясчаны нанос каля берага ракі’ (Яшк.); відаць, сюды ж прыпічак ’тоня (участак вадаёма)’ (віл., Сл. ПЗБ), пры́печок ’абрыў’ (ТС), ’выступ (не абавязкова каля печы)’ (Ян.). Рус. пск. при́печь ’пясчаны бераг ракі (без расліннасці)’, ’пясчаны нанос’, волжск. ’уступ, прыпечак на дне ракі ўздоўж берага’. Этымалагічна тое ж, што і прыпеч 1, першапачаткова ’абрыў, спадзісты бераг у выглядзе прыпечка’. Інакш Куркіна (Этимология–1985, 15), якая лічыць, што ў падобных утварэннях, параўн. яшчэ рус. опе́чь ’пясчаная мель у рацэ’, опе́чек ’вал пяску, каменняў, намыты вадой’, захоўваецца першапачатковае значэнне *pektь ’скала, камень’ (гл. печ, пячына), бо прымітыўная печ мела форму ачага, складзенага з каменняў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)