Ачы́так ’расходнік, Sedum’ (мін., Кіс.), очыток (Бесар.), укр. очиток, рус. очиток. Згодна з Мяркулавай, Очерки, 109, укр. і рус. формы з очисток (у сувязі з яго лекавымі, ачышчальнымі якасцямі), аднак пры гэтым цяжка вытлумачыць выпадзенне ‑с‑; параўн. іншыя назвы расліны адцытнік, сытнік (захад Беларусі, гл. Кісялеўскі, Аб нек. асабл., 28), да семантыкі гл. польск. дыял. odczynić ’вылечыць’, odczyna ’нейкая расліна’ (Карловіч); геаграфія слова не дазваляе звязаць яго з чыты ’цвярозы’ (Касп.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

апанава́ць (каго, што) сов.

1. охвати́ть, овладе́ть (кем, чем), обуя́ть, объя́ть; (завладеть полностью) одоле́ть;

жанчы́ну ~ва́ў страх — же́нщину охвати́л (обуя́л, объя́л) страх, же́нщиной овладе́л страх;

яго́а́ла скру́ха — его́ одоле́ла тоска́;

2. (наброситься во множестве) напа́сть (на кого, что); окружи́ть;

яго́а́лі саба́кі — на него́ напа́ли соба́ки, его́ окружи́ли соба́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Мума́к ’нарост на дубовых пнях’, мума́шка ’грыб, што расце на дрэве — з яго робяць трут’ (Бяльк.). Відаць, балтызм. Параўн. літ. maũmas ’соплі’, ’вош’ (дзіцячае слова).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Нагле́дзіны, нагля́дзяны ’абрад знаёмства бацькоў жаніха і яго сваякоў з нявестай’ (навагр., Жыв. сл.). Да глядзець, параўн. іншыя назвы абраду агледзіны, рус. смотрины і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Апанава́ць. Прэфіксальна-суфіксальны дзеяслоў ад назоўніка пан ’той, хто валодае’; націск указвае на магчымасць самастойнага ўтварэння гэтага дзеяслова, а не запазычання яго з польскай мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Абгалага́ніць ’абстрыгчы дагала’ (Юрч.), абкалганіць ’абстрыгчы’ (Яўс.) ад польск. gałgan ’абрэзак’. Выбухное г у беларускім слове сведчыць аб яго польскім паходжанні, гл. Слаўскі, 1, 163.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Агрэ́сца ’многа ўзяць, атрымаць, мець’ (Юрч.), агрэбці, грэбці. Семантычнае развіццё ’грэбці’ > ’нагрэбці сабе’; а пачатковае адлюстроўвае граматычную семантыку дзеяслова, і таму яго трэба лічыць прэфіксальным.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Адве́даць, атведаць ’наведаць, праведаць каго-небудзь, пабыць у каго-небудзь блізкага ці знаёмага з мэтай даведацца пра яго жыццё’ (Янк. I, Юрч.) < польск. odwiedzać ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ко́мпас, ‑а, м.

Прыбор для вызначэння старон свету, у якім намагнічаная стрэлка паказвае на поўнач. Ісці па компасу. □ У яго [Білі] застаўся адзін толькі компас, і ён зрэдку пазіраў на яго, стараючыся ісці проста на захад. Лынькоў.

[Іт. compasso.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

газаправо́дны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да газаправода, прызначаны для яго. Газаправодныя трубы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)