дупле́т, ‑а, М ‑леце, м.

1. У більярднай гульні — удар шаром у другі шар, які, ударыўшыся аб борт і адскочыўшы ад яго, трапляе ў лузу.

2. Тое, што і дублет (у 2 знач.). Анісім доўга і пільна цэліўся і стрэліў дуплетам. Сачанка.

[Фр. doublet.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трыпле́т, ‑а, М ‑плоце, м.

1. Назва розных сістэм, устройстваў і пад., якія характарызуюцца наяўнасцю трох частак.

2. Трэці экземпляр якой‑н. рэчы (звычайна рэдкай).

3. У більярдзе — удар, пры якім шар трапляе ў цэль, адскочыўшы спачатку ад аднаго, потым ад другога борта.

[Ад фр. tripler — утройваць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Бал ’ацэнка і да т. п.’ Рус. балл, укр. бал. Запазычанне з ням. Ball (< франц.) або франц. balle ’шар’. Фасмер, 1, 116–117. Падрабязна гл. Шанскі, 1, Б, 25.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рад, шэраг, шарэнга, строй, ланцуг; шар (абл.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

Сфе́ра ’шар ці яго паверхня знутры’, ’прастора дзеяння; межы распаўсюджвання’ (ТСБМ), сфэ́ра ’абшар, на які сягаюць сілы, уплывы нябеснага цела; круг уплыву’ (Ласт.), ’абсяг’ (Некр. і Байк.). Ст.-бел. спе́ра (сфе́ра) ’сфера, арбіта планет’, XV ст. < ст.-польск. sfera, spera < лац. sphaera ад грэч. σφατρα ’шар, мяч, ядро’ (Булыка, Лекс. запазыч., 139). Сучаснае слова можа быць паўторным запазычаннем з рус. сфе́ра, дзе з XVII ст. праз польск. sfera або ням. Sphaere, якія, далей, да той жа крыніцы; гл. Фасмер, 3, 815.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ку́ля 1 ’куля’ (ТСБМ). Укр. куля, рус. куля ’тс’. Запазычана з польск. kula ’тс’ (< с.-в.-ням. kule ’шар, куля’) (Фасмер, 2, 413).

Ку́ля 2 ’мыліца’ (Сцяц.). Запазычанне з літ. kulě ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пу́ля ’куля’ (віл., Сл. ПЗБ). Запазычана з рус. пу́ля ’тс’, што, хутчэй за ўсё, з польск. kula (праз ст.-бел. куля?) ’шар’, гл. Фасмер, 3, 405; Золтан, Stud. Russica, 2, 20–30.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Білья́рд. Рус. билья́рд, укр. білья́рд. Запазычанне з італ. bigliardo ’тс’ (параўн. італ. biglia ’більярдны шар’) або з франц. billard. Першую версію адстойвае Фасмер, 1, 165; другую — Рудніцкі, 1, 136; Шанскі, 1, Б, 119.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кача́ць несов.

1. в разн. знач. ката́ть;

к. шар — ката́ть шар;

к. бялі́зну — ката́ть бельё;

к. галу́шкі — ката́ть галу́шки;

2. (подкидывать на руках, выражая радость, уважение) кача́ть;

3. валя́ть;

к. у муцэ́ — валя́ть в муке́;

4. опроки́дывать, вали́ть;

ве́цер кача́е слупы́ — ве́тер опроки́дывает (ва́лит) столбы́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паве́траны в разн. знач. возду́шный;

~ная по́мпа — возду́шный насо́с;

п. флот — возду́шный флот;

○ ~ная трыво́га — возду́шная трево́га;

~ныя ва́нны — возду́шные ва́нны;

~ная я́ма — возду́шная я́ма;

п. мост — возду́шный мост;

п. шар — возду́шный шар;

~ная паду́шка — возду́шная поду́шка;

◊ ~ныя за́мкі — возду́шные за́мки;

п. пацалу́нак — возду́шный поцелу́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)