пралы́сіць, ‑лышу, ‑лысіш, ‑лысіць; зак., што.
Ачысціць, пазбавіць покрыва ўчастак чаго‑н. Невядомы чалавек некалі пралысіў лапіну на кары і выразаў: «Тут пахаваны партызан Віктар Антонаў. 1943 год». Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мекішы́ Покрыва мяккай травы на нізкіх месцах, у далінах (Жытк.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Руна ст.-бел. ’валасяное покрыва ў чалавека’: были ч(и)сты руна ее (Альтбаўэр), параўн. балг. дыял. ру́на, ру́ни ’густыя кучаравыя валасы на целе чалавека’. Роднаснае да руно 1 (гл.), параўн. ст.-інд. róman‑, lóman ’валасяное покрыва на целе’, што дае падставы для рэканструкцыі і.-е. *roumn‑ > прасл. *rumno (Мікала, Ursl. Gr., 1, 66; Фасмер, 3, 518; Махэк₂, 519; Бязлай, 3, 208; БЕР, 6, 345).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мудкі́ (мн. л.) ’каткі, Trifolium arvense L.’ (Бяльк.). Да муды́ (гл.). Матывацыя: шэрыя касматыя каткі (канюшына раллявая) названы паводле падабенства касматага покрыва рэалій.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Enthüllung
f -, -en
1) зня́цце по́крыва [пакрыва́ла]; адкрыццё (помніка)
2) выкрыццё
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
аблысе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Страціць валасы, зрабіцца лысым; палысець. Здавалася.. [бацька] паменшаў, раздаўся ў плячах, зусім аблысеў. Грахоўскі. // перан. Агаліцца, пазбавіцца покрыва. □ Снег хутка раставаў, і за дзень узгоркі аблыселі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Размундзе́рыць ’адкрыць так, каб быў доступ да чаго-небудзь’ (Нар. Гом.). Семантычная інавацыя на базе мундзі́р (гл.) праз ’зняць мундзір’ > ’зняць верхняе покрыва’ > ’раскрыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лы́сіна, -ы, мн. -ы, -сі́н, ж.
1. Месца на галаве, дзе вылезлі і не растуць валасы.
2. Белая пляма на лбе некаторых жывёл.
Цяля з лысінай.
3. перан. Пра ўчастак чаго-н., пазбаўлены расліннасці, покрыва (разм.).
|| памянш. лы́сінка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ша́ты, ‑аў; адз. няма.
1. Пышнае дарагое адзенне. Чалавек апрануты ў найдаражэйшыя шаты, самай выдатнай пекнаты, калі ён носіць за сабою, пры сабе жорсткасць, нянавісць.. — ён з’яўляецца непрыгожым. Дубоўка.
2. перан. Покрыва (звычайна з лісця, снегу). Дубы стаяць яшчэ зялёныя, толькі зрэдку, нібы сівізна ў валасах, прабіваецца і ў іх шатах жоўтае лісце. Навуменка. Першы снег сець-бель мярэжыць, Сцеле шаты на дарогі. Колас. // Покрыва, прыкрыцце. Пад шатамі дрэў ужо збіралася ноч. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ліня́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які страціў першапачатковую афарбоўку, стаў няяркім; выцвілы. Нячутна падышла жанчына ў лінялай жакетцы нараспашку. Кулакоўскі.
2. Які скінуў, змяніў сваё верхняе покрыва, вылінялы (пра жывёл і птушак).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)