абпалі́ць, ‑палю, ‑паліш, ‑паліць; зак., каго-што.
1. Прымусіць абгарэць, абвугліцца. У стары дуб ударыла маланка, быццам вострым нажом зрэзала верхавіну, абпаліла магутны ствол. Васілеўская.
2. Апрацаваць выраб з гліны і пад. уздзеяннем агню. Абпаліць керамічныя вырабы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́жыва, прысл. (у спалучэнні з дзеясл. «хаваць», «паліць» і пад.).
Жывым, у жывым стане. — Сам збіраецца сто год жыць, а другіх зажыва хавае. С. Александровіч. Сям’ю Кошуб — бацьку, маці, старэйшага брата і маленькую сястрычку — фашысты спалілі зажыва. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перажабе́ць ’перастаяць (аб малаку, тварагу) у печы’ (Ян.). З ⁺перажыбе́ць, якое да пера- (гл.), а другая частка — да літ. žìbinti ’паліць, запальваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
fajczyć
незак. паліць; курыць; файкаваць; дыміць;
fajczyć nałogowo — быць заядлым курцом
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
цыбу́к, ‑а, м.
1. Трубкападобны стрыжань курыльнай люлькі, праз які курэц уцягвае дым тытуню. Дзядзька не выпускаў з рота цыбука люлькі. Сачанка.
2. Сцябло. Цётка Проска паліць у печы, парыць у вядзёрным чыгуне тытуневыя цыбукі. Васілевіч.
3. Спец. Вінаградны чаранок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Палі́та, полі́та ’гліняны паліваны гаршчок для масла’ (Сл. Брэс.; З нар. сл., палес.). Субстантываваная форма залежнага дзеепрыметніка на ‑т‑ ад паліць ’паглузараваць’ < ліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прызнія́ць ’прыгарэць’ (Касп.). Прэфіксальнае ўтварэнне ад незафіксаванага *знія́ць ’гарэць’ з коранем зн(і/о)‑ < прасл. znʼ‑, які рэалізуецца ў назоўніку *znoj і дзеяслове *zněti (< *znoįti) ’гарэць’ (гл. зніч, зно́іць), параўн. чэш. zněť, zňat ’тлець; паліць’, рус. знеть, зне́ять ’тлець, распаляцца’. Відаць, у сувязі з наяўнасцю пры‑знія́ць можна прапанаваць магчымы карэлят для *zněti, а менавіта *zniti/*znijati. Аб сувязях з прасл. *gnětiti ’распальваць, запальваць, паліць’ гл. Анікін, Этимология, 431–433.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напалі́ць, -палю́, -па́ліш, -па́ліць; -па́лены; зак.
1. што і ў чым. Нагрэць паленнем¹ (у 4 знач.).
Н. у хаце.
2. што. Нагрэць да вельмі высокай тэмпературы.
Н. жалеза.
3. чаго. Нагатаваць у нейкай колькасці шляхам перапальвання.
Н. вугалю з дрэва.
4. чаго. Расходаваць у нейкай колькасці (разм.).
Н. электрычнасці на сто рублёў.
|| незак. напа́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. напа́л, -у, м. і напа́льванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падпалі́ць, -палю́, -па́ліш, -па́ліць; -па́лены; зак., што.
1. Паднёсшы агонь, запаліць.
П. дровы.
2. Наўмысна, са злосным намерам учыніць пажар дзе-н.
П. хату.
3. Даць падгарэць чаму-н.
П. пірог.
4. і у чым. Раскласці агонь у печы, каб згатаваць ежу, ацяпліць памяшканне.
П. печ або ў печы.
|| незак. падпа́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падпа́льванне, -я, н. і падпа́л, -у, м. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́пал ’выстрал; паленне (у печы)’ (Нас.). Рус. вы́пал ’дзеянне па дзеяслову выпаливать’, ’выстрал’, польск. wypał, в.-луж. wupał ’тс’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выпаліць (гл. паліць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)