АДА́ЖЫО (італьян. adagio літар. спакойна, павольна). У музыцы: 1) павольны тэмп; 2) назва п’есы або часткі (звычайна 2-й) цыклічнага твора ў тэмпе адажыо. У балеце: 1) павольная сольная або дуэтная кампазіцыя; 2) асн. частка складаных танц. формаў (па-дэдэ, гран па і інш.); 3) комплекс рухаў каля станка і на сярэдзіне залы, які выпрацоўвае ўстойлівасць, уменне спалучаць рухі ног, рук, корпуса.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
schléichend
a
1) які́ кра́дзецца [падкра́дваецца] (пра крокі, паходку і г.д.)
2) паво́льны, запаво́лены
~es Fíeber — знясі́льваючая [ця́жкая] ліхама́нка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Віславухі ’з абвіслымі вялікімі вушамі’ (БРС, КТС, Мядзв., Нас., Касп., Сцяшк.). Укр.вислоу́хий ’тс’, рус.вислоухий: алан. ’глухі’, перм., арханг., кастр., варон., паўдн.-сіб. ’вялы, павольны, някемлівы, нярупны, няўважлівы’. Усходнеславянскае. Да ві́слы (гл.) і ‑ву́хі (гл. вушы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wolny
woln|y
1. вольны, свабодны;
mieć ~e ręce — мець вольныя (не звязаныя) рукі;
rzut ~y спарт. вольны кідок (удар);
wstęp ~y — уваход вольны;
2.павольны;
~y bieg — павольны бег;
na ~ym ogniu — на малым агні
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
«ГНЯВА́Ш»,
«Гнеўка», «Загневаны», бел.нар. танец. Муз. памер 3/8. Тэмп павольны. Выканаўцы (дзяўчына і хлопец) у тэатралізаванай форме паказваюць сварку і прымірэнне закаханых, часта ў суправаджэнні песні («Дзяўчына мая заручоная, чаго так ходзіш засмучоная...»). Больш пашыраны ў зах. абласцях Беларусі. На Магілёўшчыне бытаваў варыянт «Гняваша», які выконвалі толькі мужчыны.
Літ.:
Народные песни местечка Селец Пружанского уезда Полесского воеводства (Западная Белоруссия) / Сост. И.К.Зданович. М., 1931.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
перакрыжава́ць, ‑жую, ‑жуеш, ‑жуе; зак., што.
1. Пакласці, правесці, перавязаць што‑н. накрыж. Гімнасцёрку на плячах перакрыжавалі дзве вільготныя паласы ад лямак парашута.Алешка.
2.перан. Сутыкнуць, пераплесці. А мы ж, брат, сустрэліся з ёй, пад Ржэвам. Вайна перакрыжавала нашы шляхі.Ракітны.// Скасаваць, перакрэсліць. Аўтаматызацыя і механізацыя, атамныя электрастанцыі, палёты на ракетах вакол зямлі нашчэнт перакрыжавалі ранейшы павольны тэмп жыцця.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шаг, ‑у, м.
1.Разм. Тое, што і крок (у 1, 2 і 5 знач.). Караль раптоўна абарваў гутарку: за варотцамі пачуліся чыесьці шагі.Гартны.// Самы павольны алюр. Коні натужна скрануліся з месца і, пераходзячы з шагу на рысь, памчалі па зімніку.Лынькоў.
2.Спец. Пэўная адлегласць паміж суседнімі аднатыпнымі элементамі (у механізмах, дэталях якіх‑н. машын). Шаг разьбы. Шаг зубчастага кола.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
анда́нтэ
(іт. andante)
1) муз. умерана павольны тэмп, больш хуткі, чым адажыо, але павольнейшы за анданціна;
2) музычны твор або яго частка ў такім тэмпе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Ле́мзаць1 ’балбатаць’ (шчуч., З нар. сл.). Балтызм. Параўн. літ.lemzyti ’тс’.
◎ Лемзаць2 ’павольна з неахвотай есці’ (ТС, Сержп. Грам.). Укр.лемзати ’тс’. Відавочна, балтызм, адпаведнікам якога ў літ. мове з’яўляюцца lėmza, lėmzė ’павольны, вялы чалавек’, lėmžii ’лізаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
leisured
[ˈli:ʒərd]
adj.
1) бязьдзе́йны, нічы́м не заня́ты
the leisured class of society — бязьдзе́йная кля́са грама́дзтва
2) паво́льны, мару́дны; нясьпе́шны (крок)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)