паўма́ска, ‑і, ДМ ‑месцы; Р мн. ‑масак; ж.
Вузкая маска, якая закрывае толькі частку твару (звычайна лоб, бровы і нос).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ума́заць, ума́жу, ума́жаш, ума́жа; ума́ж; ума́заны; зак., што ў што.
1. Запэцкаць, забрудзіць.
У. лоб у сажу.
2. Уставіць, замацаваўшы чым-н. вязкім.
У. кацёл у печ.
|| незак. ума́зваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. ума́званне, -я, н. (да 2 знач.) і ума́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ме́дны в разн. знач. ме́дный;
м. дрот — ме́дная про́волока;
~ная руда́ — ме́дная руда́;
м. купарва́с — хим. ме́дный купоро́с;
м. заво́д — ме́дный заво́д;
○ м. век — археол. ме́дный век;
◊ м. лоб — презр. ме́дный лоб
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Лабагрэ́йка ’жняярка з ручным скідваннем’ (КТС, БРС). Да лоб 1 і грэць з рус. лобогре́йка/чубогре́йка (Даль). Параўн. таксама ўкр. лобогрійка ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лабу́к 1 ’карова без рагоў’ (віл., швянч., Сл. паўн.-зах.). Да лоб 1 (гл.). Аб суфіксе ‑ук гл. Сцяцко (Афікс. наз., 178). Параўн. таксама лаба́н 2.
Лабу́к 2 ’страха над ганкам’ (віл., Сл. паўн.-зах.). З клабук ’шапка, капялюш, брыль’ (ужо ст.-бел. клобукъ, ст.-польск. kłobuk ’капялюш, шалом’) з адпадзеннем к‑.
Лабу́к 3 ’нехлямяжы чалавек’ (Сл. паўн.-зах.). Відавочна, да лоб 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змо́ршчваць несов.
1. (лоб, брови) мо́рщить, смо́рщивать;
2. смо́рщивать;
1, 2 см. змо́ршчыць 1, 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
забры́ць, ‑брыю, ‑брыеш, ‑брые; зак., каго.
Уст. Прызнаць годным да вайсковай службы; забраць у салдаты.
•••
Забрыць лоб каму — тое, што і забрыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памо́ршчыць, ‑шчу, ‑шыш, ‑шчыць; зак., што.
Наморшчыць, зморшчыць. Вайтовіч хвілінку памаўчаў, паморшчыў лоб і адказаў на просьбу: — Праз месяц які можна наведацца. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
На́лаб ’да дна’ (круп., Полымя, 1980, 8, 254), ’набгом, адразу, у адзін прыём’ (навагр., Нар. сл.; Юрч. Фраз.), на́лба ’нагнуўшы вядро, збанок (піць)’ (пухав., Бел. дыял.; Сцяшк. Сл.), налбом ’нагбом’ (Сл. ПЗБ), рус. на́лоб выпить ’выпіць да дна, поўнасцю, закінуўшы пры гэтым галаву’ (Даль), налобо́к ’поўнасцю, да канца (выпіць)’ (СРНГ). Тлумачэнне Даля дае кірунак этымалагізацыі — да лоб (нагнуўшы пасудзіну на лоб) у выніку сцяжэння — налаб, або на лба > на́лба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лаба́сіна ’лоб’ (Нар. лекс.), да лобі. Утворана пры дапамозе экспрэсіўнага суф. ‑ас (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 195), пашыранага ‑ін‑сі. Параўн. укр. лобас ’з вялікім ілбом’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)