са́жань, -жня м., в разн. знач. са́же́нь ж.;
прайсці́ сто ~жняў — пройти́ сто саже́не́й (са́жен);
ме́раць са́жнем — ме́рить са́же́нью;
с. дроў — са́же́нь дров;
◊ ро́стам ко́сы с. — ро́стом в косу́ю са́же́нь;
ко́сы с. у пляча́х — коса́я са́же́нь в плеча́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ла́даваць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе і ладава́ць, ‑ду́ю, ‑ду́еш, ‑ду́е; заг. ла́дуй і ладу́й; незак., што.
Разм. Прыводзіць у парадак, падпраўляць. Ладаваць збрую. □ — Ты ўчора прыходзіў да мяне? — стоячы на праходзе, спытаў Андрэйка, калі Паўлік пачаў ладаваць кнігі ў парце. Краўчанка. // Роўна, парадкам укладваць. У кожным двары выцягвалі косы, граблі, ладавалі ў вазы. Мележ. // Збіраць, рыхтаваць, укладваць. У дарогу збіралася ледзь не ўся вёска — кляпалі косы, ладавалі торбы, падмазвалі каламаззю восі, падганялі хамуты і вупраж. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каса́², -ы́, мн. ко́сы і (з ліч. 2, 3, 4) касы́, кос, ж.
Ручная сельскагаспадарчая прылада, якая складаецца з доўгага загнутага ляза, насаджанага на касільна, і служыць для скошвання травы, збожжа і пад.
Кляпаць касу.
◊
Найшла каса на камень — сутыкнуліся розныя непрымірымыя погляды, інтарэсы, характары.
Хоць касою касі — вельмі многа.
|| памянш. ко́ска, -і, ДМ -сцы, мн. -і, -сак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ба́нька I ж. кольцо́ для прикрепле́ния косы́ к косови́щу
ба́нька II ж., мед. ба́нка;
ста́віць ~кі — ста́вить ба́нки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заплята́цца несов.
1. заплета́ть себе́ ко́сы;
2. (о языке, ногах) заплета́ться;
3. страд. заплета́ться; заде́лываться; оплета́ться; см. заплята́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ЗАСТРУ́ГІ,
1) выцягнутыя ў напрамку ветру вузкія і цвёрдыя снегавыя грады даўжынёй да некалькіх метраў і вышынёй 20—30 см (часам да 1,5 м). Фарміруюцца шляхам развявання гурбаў снегу. Скорасць руху каля 5 см/с. Маюць стромкія наветраныя і пакатыя падветраныя схілы. Часцей пашыраны ў палярных абласцях.
2) Скопішчы наносаў у рэчышчы ракі ў форме прыбярэжных град, якія пры разрастанні могуць ператварыцца ў пясчаныя косы.
т. 7, с. 5
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
плагіягне́йс
(ад гр. plagios = косы + гнейс)
метамарфічная горная парода, сланцаватая разнавіднасць гнейсаў, якая складаецца з плагіяклазу, кварцу і цемнаколерных мінералаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
намо́клы, ‑ая, ‑ае.
Які намок, мокры. Прывезлі [партызаны] пару скрынак намокмых гранат — ведама, з вады. Быкаў. // Які стаў мокрым наскрозь, прамоклы. Намоклая сукенка. □ Таня палажыла качку ля агню і пачала выціскаць намоклыя русыя косы. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насмы́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Разм. Наскубці нейкую колькасць чаго‑н.; натузаць, нацягаць. Насмыкаць кудзелі. Насмыкаць сена. □ Цераз Верхакі не іду, а бягу загуменнямі, бо могуць перапыніць хлапчукі і насмыкаць за косы. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераплята́цца несов.
1. прям., перен. переплета́ться; см. перапле́сціся 1;
2. переплета́ть себе́ ко́сы;
3. страд. переплета́ться; перевива́ться; см. пераплята́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)